NASA, U.S. Jeolojik Araştırma ve ABD Enerji Bakanlığını içeren bir kamu-özel ortaklığı olan Frontier Development Laboratuvarındaki uluslararası bir araştırma ekibi, jeomanyetik bozulmaları dünya çapında 30 dakika önceden tahmin etmek için yapay zekâ kullanan “DAGGER” adlı bir bilgisayar modeli geliştirdi.
Ekip, heliyofizik misyonlarından gelen güneş rüzgârı ölçümleri ile Dünya genelindeki yer istasyonlarında gözlemlenen jeomanyetik bozulmalar arasındaki ilişkileri tespit etmek için “derin öğrenme” adı verilen bir yapay zekâ yöntemi kullandı. Dakikada bir güncellenen, hızlı ve doğru tahminler üreten DAGGER modelini geliştirdiler.
Model, güneş rüzgârı ölçümlerini analiz ediyor ve yaklaşan güneş fırtınasının nereye çarpacağını tahmin ediyor. Aynı zamanda DAGGER, bu fırtınalara hazırlanmak için yeterli zamanı sağlıyor ve enerji şebekeleri ile diğer kritik altyapılar üzerindeki ciddi etkileri önlüyor.
Önceki modellerin aksine bu model, belirli yerler için yerel tahminler sağlamak yerine küresel etkileri öngörüyor ve zamanında küresel tahminler sağlıyor.
DAGGER modeli, dünya genelinde yaşanan Ağustos 2011 ve Mart 2015 tarihli iki jeomanyetik fırtınaya karşı test edildi.
Jeomanyetik fırtınaların ve toplumumuz üzerindeki yıkıcı etkilerinin riski, Güneş’in 11 yıllık faaliyet döngüsünden bir sonraki “Güneş maksimumuna”, yani 2025’te ulaşması beklenen bir zirveye doğru artıyor.
Tıpkı kasırga sirenlerinin Amerika’daki kasaba ve şehirlerde karasal havayı tehdit etmeden önce çalmasına benzer şekilde DAGGER gibi modeller sayesinde Güneş fırtınası sirenleri, bir gün dünya çapındaki elektrik santrallerinde ve uydu kontrol merkezlerinde alarm çalabilir.
Bu yapay zekâ, bir güneş fırtınası durumunda kararları bildirerek modern toplumdaki yıkımı önleyebilir.
Derleyen: Eliz Canyurt
