- Meksika’daki bir mağara sisteminin derin ve kalıcı karanlığında yaşayan kör bir balık, hâlâ ışığı algılama yeteneğini koruyor.
- Araştırmacılar, bu durumu balıkların hücre seviyesinde ışık algılama yeteneğiyle açıklıyor.
University College London’dan deniz biyoloğu Inga Steindal ve meslektaşları, mağara balıklarının artık içsel bir günlük döngüye bağlı olmadıklarından ve bazılarının çok az uyumasından dolayı vücutlarının zaman içinde döngüsel olarak düzenlenip düzenlenemediğini görmek istediler.
Yeryüzündeki çoğu hayvanın bunun için bir iç saati vardır; “sirkadiyen ritim”, vücudumuzu gezegenimizin gündüz ve gece döngülerine senkronize etmek için ışık seviyelerini kullanır. Bu ritim, daha sonra davranışlarımızı belirleyebilecek farklı biyolojik süreçler arasında geçiş yapmak için kullanılır. Örneğin, açlık döngülerimiz bizi yemek yemeye yönlendirir ve melatonin seviyeleri, uyanıklıktan uykuya geçiş döngümüzü belirler.
Meksika kör mağara balığı (Astyanax mexicanus), her biri bağımsız olarak karanlığa adapte olmuş 30’dan fazla izole mağaradan oluşan bir komplekste yaşar.
Vücutlarının titreşimlere karşı ekstra duyarlı olması, sınırlı görmeyi veya tamamen görme eksikliğini telafi etmek için su akıntılarındaki değişiklikleri algılamalarına izin verir. Hatta bazıları gözlerini tamamen kaybetmiş olabilir.
Bu adaptasyon, her bir mağaradaki balıkların tamamen işlevsel gözlere sahip aynı türden evrimleşmesine rağmen gerçekleşmiş. Bu atasal grup, günümüzde Meksika’nın El Albra bölgesinde ve Güneybatı ABD’nin bazı bölgelerinde, yüzey sularında yaşıyor.
Mağara balıkları nadir, incelenmesi zor ve esaret altında iyi sonuç vermeyen türlerden. Ancak kör A. mexicanus, laboratuvarda tutulduğunda beklenmedik bir şekilde aydınlık/karanlık döngüsünü benimseme becerisi gösterdi.
Steindal ve ekibi, üç izole mağaradaki kör mağara balıkları ile onların yüzeydeki atalarının embriyolarından doku örnekleri aldı ve hücreleri farklı koşullarda test etti. Hücreler ışığa maruz kaldığında, mağara balığı hücrelerinde bile çeşitli moleküler saat mekanizmalarının aktivasyonu tespit edildi.
Steindal ve meslektaşları, “Kör olmalarına rağmen Meksika kör mağara balığından alınan hücrelerin ışığı algılayabildiğini ve saatlerini aydınlık/karanlık döngüsüne göre ayarlayabildiğini kanıtladık.” diyor.
Ekip, bu hücre kültürlerinin bize sirkadiyen ritimler hakkında daha fazla şey öğretebileceğini ve karanlık ortamlardaki hayvan adaptasyonlarını incelemek için daha kolay bir yol sağlayabileceğini umuyor.
Derleyen: Görkem Süner
