- Dünyanın en büyük süper gücü ABD, Çin’e açtığı ekonomik savaşın önemli bir ayağı olarak 2020 yılından bu yana, yani Trump döneminden bu yana TikTok ile uğraşıyor. 4 koca yıl.
- Ülkemize dönelim: Bizde Cumhurbaşkanlığı İletişim Daire Başkanı kendi dünya görüşüne aykırı olarak gördüğü bir platformu twitter üzerinden suçluyor, ertesi gün o platforma erişim yasağı geliyor. 24 saatten kısa bir sürede.
Hatırlayacağınız gibi ABD’de geçtiğimiz Nisan ayında TikTok’un Çinli ana şirketinden ayrılmasını ya da ülke çapında yasaklanmasını öngören yasa tasarısı, Kongre’den geçen devasa dış yardım paketinin bir parçası olarak Başkan Joe Biden’ın masasına ulaşmış ve Biden da daha önce söz verdiği gibi tasarıyı imzalayarak yasalaştırmıştı.
Peki nasıl oluyor da ABD’de hala TikTok kullanılıyor? Koskoca ABD senatosu yasayı dünyanın en güçlü başkanına götürdü, o da imzayı attı fakat nasıl oluyor da TikTok hala ABD’de kullanılıyor?
Bunun cevabından önce ülkemize dönelim ve duruma bir bakalım: Instagram bir gece yarısı ansızın kapatıldı. Yasal mercilerden doğru düzgün bir açıklama gelmediği için nedenini hala tam olarak öğrenemedik. Bir gecede, ansızın ulaşılamaz oldu.
Ulusal Güvenlik Riski Barındıran Uygulama: TikTok
Yasa ile kapatılması kararlaştırılan, ABD başkanının da imzası ile bu kapatılma yasası onaylanan TikTok neden hemen kapatılmadı, kapatılamıyor? Aslında cevabı çok basit. Hukukun işlediği, demokrasinin korunduğu, kullanıcıların haklarının olduğu, firmaların mahkemeye başvurabildiği bir ülke ABD.
ABD’nin TikTok ile uğraşmasının nedenini hatırlayalım, çünkü bu çok önemli: Ulusal güvenlik riski. Heceleyerek okuyalım ki ne kadar önemli olduğunu biraz daha kavrayalım: U-lu-sal gü-ven-lik ris-ki.
Yani bu ne demek? TikTok, Çin lehine çalışıyor ve ABD için ciddi bir güvenlik riski oluşturuyor demek.
Daha önce ikiz kuleleri yıkılan, 3.000 insanını bu saldırılarda kaybeden ve sonrasında sürekli olarak terör travması altında yaşayan bir ülkeden bahsediyoruz. Dünyanın jandarması diyor ki “bu sosyal medya ağı benim için yüksek derecede ulusal güvenlik riski içeriyor.” Bunun için ne yapıyor? Bir yasa tasarısını meclise getiriyor, onaylatıyor ve sonra bunun yürülüğe girmesi için Başkan’a imzalatıyor. Ardından mahkeme süreci başlıyor. Yani adalet mekanizması devreye giriyor.
Biz Instagram’ı Neden Kapattık?
Ulusal Güvenlik Riski sebebi ile ABD TikTok’a kısıtlmalar getirmeye çalışırken, bizim instagram’a yayın yasağı getirmemizin, milyonlarca insanın kullandığı bu platforma ulaşamama sebebimiz nedir? İşte bunu hala tam olarak bilmiyoruz. Elimizdeki veriler Cumhurbaşkanlığı İletişim Daire Başkanı’nın Hamas liderinin ölümü ile ilgili yayınları kısıtladığı için Instagram’ı kınadığı ve ardından platformun kapısına kilit vurulduğunu gösteriyor.
ABD’ye geri dönelim: Çıkarılan yasa özetle TikTok’a şöyle diyordu: Hisselerinin büyük kısmı Çin’e ait. Eğer Çin’e ait olan o hisseler ABD’lilere satılmaz ise seni ülkeden men ederim.
Eğer dijitaliyidir’i takip etti iseniz bilirsiniz ki TikTok’un ana şirketi olan ByteDance Mahkemeye itiraz etti. Mahkeme kararı ile ByteDance’ın TikTok’u satmak için en az dokuz ayı ve belki de ek sürelerle beraber bir yılı var.
TikTok’a göre, yeni yasa yasa koyucuların yıllarca süren planlamalarının bir sonucu olduğu ve TikTok yöneticilerinin ve uygulamanın 170 milyon Amerikalıyı içeren devasa kullanıcı tabanının muhalefet dalgalarını tetiklediği için hükümet muhtemelen buna hazırlıklı.
TikTok CEO’su Shou Chew karardan sonra yaptığı açıklamada, uygulamanın “hiçbir yere gitmediğini” ve şirketin mahkemelerin nihayetinde Birinci Değişikliği ihlal ederek yasağı anayasaya aykırı bulacağına inandığını söyledi. ABD hükümetinin, yasağın ülkenin güvenliğini ve mahremiyetini korumak için gerekli olduğunu kanıtlamak için yüksek bir standardı karşılaması gerekecek.
Instagram Neden Kapatıldığını Biliyor mu?
Bu aşamada bize dönelim: Ulusal tehdit içeren bir uygulama için kendilerine şartları yerine getirmeleri için 9 ay hatta 1 yıl gibi bir süre verilirken eminim tıpkı bizim gibi Instagram yetkililerinin de kapatılma sebebinden haberleri olmadığı için neyi ne zaman düzelteceklerinden de bihaberlerdir.
Tekrar TikTok’un yasaklanması kararına dönersek…
Bu yasağa öncülük eden milletvekilleri, uygulamanın Çinli sahipliğinden kaynaklanan ulusal güvenlik endişelerini dile getirdiler. Özellikle, Çin hükümetinin Amerikalı kullanıcıların verilerine erişme ve uygulamayı propaganda yaymak ya da yabancı seçimleri etkilemek için kullanma olasılığından bahsettiler. Kongre üyeleri, TikTok’un Amerikan çıkarlarına zarar verme potansiyeli hakkında güvenlik brifinglerinde öğrendikleri bilgilere atıfta bulundular, ancak bu brifinglerin içeriği kamuya açık değil.
Yani ABD, vatandaşlarının verilerinin Çin’e aktarılmasından endişeleniyor. Eğer iyimser bir gözle bakarsak yasağın kullanıcı lehine bir yanı da olduğu düşünülebilir. Açıkçası ben ana sebebin bu olmadığını, yazının başında da belirttiğim gibi asıl sebebin uzun süredir süren ABD – Çin geriliminin bir parçası olduğunu düşünüyorum. Kullanıcı verileri kısmı gerçek olsa bile bu yasağın halkın gözünde meşrulaşması için söylenen bir sözden ibaret.
Instagram Hangi Kullanıcıların Lehine Yasaklandı?
Peki ya bu konuda bize dönersek… Bizde hangi kullanıcıların lehine Instagram yasaklandı? İnsanların sosyal medya üzerinden kendini ifade etme özgürlüklerinin kısıtlanması işin bir yanı. Bir diğer yanı ise kuşkusuz ekonomik. Türkiye’de Instagram üzerinden gelir sağlayanların günlük kaybı 1,9 milyar TL civarında. Bu rakamı Elektronik Ticaret İşletmecileri Derneği (ETİD) Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Emre Ekmekçi söylüyor.
Ülkemizdeki toplam e-ticaretin %10’u sosyal medya üzerinden ve büyük bir kısmı da Meta yani Instagram & Facebook üzerinden gerçekleşiyor.
Yani bırakın kullanıcı lehine bir karar olmasını aksine bu karar e-ticaret yapan kullanıcıları da, instagramı sadece bir iletişim veya sosyalleşme aracı olarak kullananları da çok ciddi bir şekilde olumsuz etkiyor. 2 günde 4 milyar TL kadar bir gelir kaybolmuş durumda. Bugün ülkemizde birkaç gün bile ciro yapamaz ise kapanabilecek bir ekonomik durum söz konusu iken elbette böylesi bir pazarın kapanması başta küçük esnaf olmak üzere tüm bu çemberden gelir elde eden kesim için ciddi bir risk barındırıyor.
AYM Basın ve İfade Özgürlüğü’ne Sahip Çıktı Web sitesi Kapatıldı
Biz tüm bunları konuşup tartışırken, anlamlandırma çabasına girmişken bir ilginç gelişme de daha yaşandı.
Anayasa Mahkemesi dün İletişim Başkanlığı’nın basın ve ifade özgürlüğüne müdahale edebilecek bazı yetkilerini iptal ettiğini duyurdu. Paylaşımını silen AYM’nin internet sitesine de bir saatlerce girilemedi. Ülkenin içinde bulunduğu durumu anlamaya çalışırken bu gelişme kafamızı daha da karıştırdı. Çünkü ülkedeki en yetkili kurum, Anayasa’nın koruyucusu olan kurum İletişim Başkanlığı’nın kurallarını iptal ettiğini duyurmuş ve ardından da web sitesine ulaşılamamıştı. Üstelik bu kararı sosyal medya hesabından yayımlamış fakat bir saat sonra silmişti. Neresinden bakarsan tuhaf bir olaylar silsilesiydi.
Instagram Açılmazsa Yerini Ne Dolduracak?
ABD’ye geri dönecek olursak: TikTok’un yasaklanması Meta ve Google’a hareket etmeleri için açık bir alan sağlayacaktır. Meta, Reels aracılığıyla TikTok’un birçok özelliğini zaten uyarladı ve Google’ın YouTube’unun Shorts video formatı var, ancak her ikisi de şu anda TikTok’un sahip olduğu kültürel güce sahip değil.
Peki bizde Instagram açılmaz veya uzun süre kapalı kalırsa ne olur? Yukarıda bunun ekonomik sonuçlarından biraz bahsettik. Fakat daha genel bakacak olursak benim görüşüme göre ülkemizde Instagram’ın boşluğunu hemen doldurabilecek bir sosyal medya ağı bulunmuyor. Reklam ajansları ve Meta’dan reklamlarını yürüten firmalar Google’a doğru kayabilir fakat bu da talebe göre şekillenen Google’ın rakam fiyatlarının daha da artmasına sebep olacak ve kelime başı reklam ücretleri karşılanamaz bir hal alacaktır. Ayrıca Influencer marketing ciddi bir yara alacaktır çünkü Google’ın yapısında bu şekilde bir reklamcılık alt yapısı en azından şu an için şekillenmiş değil. TikTok’un ciddi bir yükselişte olduğunu söylemek mümkün evet fakat özellikle bizim ülkemiz için ciddi bir platforma olarak görülmeyen TikTok’un kendini ciddi bir alternatif olarak göstermesi için daha çok çabalaması gerekecek.
Bir yanda ulusal bir tehdit içerdiği için kapatılması için yasa çıkarılan ve 9 aydan az olmamak üzere bir süre ile karşı karşıya kalan bir platform diğer yanda bir gece yatarken açık olan fakat sabah uyandığımızda kendisine ulaşamadığımız, neden kapatıldığını bile tam olarak bilmediğimiz, anlamaya çalıştığımız bir platform.
