- Günümüzdeki Cavendish muzları, geçmişteki Gros Michel çeşitlerinin yerini aldı çünkü Gros Michel, Fusarium oxysporum adlı bir mantarın neden olduğu Fusarium muz solgunluğu nedeniyle yok oldu.
- Yeni bir mantar türü olan TR4, Cavendish muzlarını tehdit ediyor ve bu tür, bitkilerin savunmasını zayıflatan toksik gazlar salgılıyor.
- Bilim insanları, farklı muz çeşitlerinin yetiştirilmesini ve TR4’e dirençli yeni çeşitlerin geliştirilmesini önerirken; tüketiciler de bu çeşitlerin marketlerde bulunmasını sağlayarak bitki çeşitliliğini artırabiliyorlar.
Bugün tükettiğimiz muzlar, birkaç nesil önceki muzlardan farklı. Şu anda yaygın olan Cavendish muzları, Fusarium muz solgunluğu (FWB) olarak bilinen bir hastalık nedeniyle yok olan Gros Michel çeşidinin yerini aldı. Bu hastalık, Fusarium oxysporum race 1 adlı fungal patojen tarafından oluşuyor ve muz bitkilerinin vasküler sistemine saldırarak su ve besin taşınmasını engelliyor.
Gros Michel’in yok olmasına yanıt olarak bitki biyologları Fusarium’a dirençli Cavendish muzlarını geliştirdi ancak, Fusarium oxysporum adlı yeni bir tür olan tropikal ırk 4 (TR4) ortaya çıktı ve Cavendish çeşidini tehdit etmeye başladı. Fusarium oxysporum, 120’den fazla bitki türünü ve hatta insanları enfekte edebilen çok yönlü bir patojen.
Genom uzmanlarının araştırmaları, Fusarium oxysporum’un temel işlevler için tüm suşlarda (Bir bakteri veya virüsün farklı alt türlerinin, aralarında genetik farklılıklar bulunan grupları.) paylaşılan bir çekirdek genom ve suşlar arasında değişen bir aksesuar genom içerdiğini ortaya koydu. Aksesuar genom, farklı suşların belirli bitki konukçularını enfekte etmelerine izin veren genleri içeriyor. Bu ayrım, mantarın bitki savunmalarını etkili bir şekilde geçmesini sağlıyor. Mevcut krize neden olan TR4 suşu, Gros Michel muzlarını etkileyen suşa göre farklı aksesuar genom dizilerine sahip.
Son araştırmalar, TR4 suşunun Cavendish muzlarının savunmasını zayıflatmak için toksik bir gaz olan nitrik oksidi serbest bıraktığını buldu. Aynı zamanda mantar, bu gazı nötralize eden kimyasallar üretiyor. Fusarium solgunluğunun yeniden ortaya çıkması, kısmen küresel muz pazarının tek bir muz klonuna bağımlılığından kaynaklanıyor ve bu durum hastalığın hassasiyetini artırıyor.
Bu sorunu çözmek için araştırmacılar, muz çeşitliliğini artırmayı ve TR4’e dirençli yeni çeşitler geliştirmeyi öneriyor. Tüketiciler, farklı muz çeşitlerini tercih ederek ve yerel tarımı destekleyerek bitki çeşitliliğini artırmaya katkıda bulunabiliyorlar. Bilim insanları, çiftçiler ve tüketiciler arasındaki iş birliği, gelecekteki muz ve diğer ürün kıtlıklarını önlemek, tarımsal sürdürülebilirliği sağlamak için çok önemli.
Derleyen: Eliz Canyurt
