Hava Kirliliği Kalbe Giden Damarlarda Kan Pıhtılaşması Riskini Artırıyor

ABD Ulusal Sağlık Enstitüleri (NIH) tarafından finanse edilen geniş çaplı bir araştırma, uzun süreli hava kirliliğine maruz kalmanın, derin venlerde kan pıhtılaşması riskini artırdığını buldu. Tedavi edilmezse kan akışını engelleyerek ciddi komplikasyonlara ve hatta ölüme yol açabilen bu durum, halk sağlığı için önemli bir tehdit oluşturuyor.

17 Yıllık Takip Sonucu Endişe Verici Bulgular

2000 ile 2018 yılları arasında ortalama 17 yıl boyunca takip edilen 6.651 ABD’li yetişkinin katıldığı araştırmada, katılımcılar New York, Baltimore, Chicago, Los Angeles, Minneapolis ve Winston-Salem (Kuzey Carolina) gibi büyükşehirlerde yaşıyordu.

Çalışma süresince 248 yetişkinde (%3,7) derin venlerde kan pıhtılaşması gelişti ve hastanede tedavi gerekti. Bu durumun olasılığı, üç farklı hava kirletici türüne uzun süreli maruz kalmaya bağlı olarak %39 ile iki kattan fazla arasında değişen bir risk artışıyla ilişkilendirildi.

Venöz Tromboembolizm (VTE) Nedir?

Venöz tromboembolizm (VTE) olarak bilinen derin venlerdeki kan pıhtıları, bacaklarda, kollarda veya iç organlarda bir kan pıhtısı oluştuğunda ortaya çıkan derin ven trombozunu ve bir kan pıhtısının derin bir venden koparak akciğerlere gittiği pulmoner emboliyi içerir.

Hava Kirliliği ve VTE Arasındaki Bağlantı

İltihaplanmaya zemin hazırlayabilen ve kan pıhtılaşmasına katkıda bulunabilen hava kirliliğine maruz kalma, uzun zamandır kardiyovasküler ve solunum yolu hastalıklarıyla ilişkilendiriliyor. Önceki araştırmalar da VTE ile bir bağlantı olduğunu öne sürmüş olsa da, bu, üç farklı hava kirletici türüyle ilişkiyi bildiren ABD’deki en büyük ve en kapsamlı çalışma olma özelliğini taşıyor.

Hava Kirliliğinin Kaynakları

Bu kirleticiler arasında, kömür yakan enerji santrallerinden çıkan duman, orman yangınları ve motorlu taşıt egzozu dahil olmak üzere çeşitli kaynaklardan solunabilen 2,5 mikrometre veya daha küçük boyutlu hava kirliliği partikülleri yer alıyor. Bu tür hava kirliliğine genel olarak daha fazla maruz kalan katılımcılarda, daha düşük seviyelere maruz kalanlara kıyasla VTE riski %39 daha fazla. Azot oksitlere ve çoğunlukla araç egzozundan kaynaklanan azot dioksite maruz kalma artışı olan kişilerde ise risk sırasıyla %121 ila %174 arasında arttı.

Araştırma Detayları

Araştırmacılar, VTE nedeniyle hastaneye kaldırılan hastalar ile iki haftada bir yapılan kapsamlı toplum düzeyinde izleme yoluyla toplanan hava kirliliği seviyeleri arasındaki ilişkiyi analiz ettiler. Daha sonra en yüksek maruz kalma seviyelerine sahip olanları (%75) en düşük maruz kalma seviyelerine sahip olanlarla (%25) karşılaştırdılar. Ayrıca yaş, tütün kullanımına maruz kalma ve altta yatan solunum ve diğer sağlık koşulları gibi VTE ile ilişkili değişkenleri kontrol etmek için çoklu analizler yaptılar.

VTE Riskini Artıran Diğer Faktörler

VTE her yıl 900.000’e kadar Amerikalıyı etkiliyor. Birçok vaka ameliyattan sonra ortaya çıkıyor, ancak yaş, uzun süre hareketsizlik, kalp hastalığı, gebelik ve genetik gibi diğer faktörler de riskleri artırabiliyor.

Multi-Etnik Ateroskleroz Çalışması’nın (MESA) bir parçası olan araştırma, NIH’nin Ulusal Kalp, Akciğer ve Kan Enstitüsü ve Ulusal Translasyon Bilimlerini Geliştirme Merkezi ile Çevre Koruma Ajansı’ndan alınan sözleşmeler ve hibelerle finanse edildi.

Derleyen: Enis Yabar