Cherenkov Teleskop Dizisi Gözlemevi, evrendeki en enerjik gama ışını kaynaklarını incelemek için dünyanın en güçlü yer tabanlı gözlemevi olmaya hazırlanıyor.
Detaylar haberimizde…
Cherenkov Teleskop Dizisi, gözlemevi kullanılarak yapılacak bilimsel keşifleri hızlandıracak bir gelişmeyle, verilerinin dağıtımı konusunda önemli bir destek aldı.
Avrupa Komisyonu yakın zamanda, teleskobun yapımını hızlandıracak ve verilerinin dağıtımı için bir çerçeve oluşturacak olan Avrupa Araştırma Altyapısı Konsorsiyumu (ERIC) adı altında planlı bir gama ışını gözlemevi kurdu.
Başka bir deyişle, yakında evrendeki en enerjik ve gizemli nesnelerden bazıları olan gama ışını kaynaklarını incelemek için rekor kıran bir gözlemevimiz olacak. Gözlemevinin tam adı Cherenkov Teleskop Dizisi Gözlemevi’dir (CTAO) ve Avrupa Güney Gözlemevi’ne göre “çok yüksek enerjili gama ışını astronomisi için dünyanın en güçlü yer tabanlı gözlemevi” olacak. 13 Şubat’ta, ERIC Konseyi Japonya’nın stratejik ortak olmasına onay verdi ve Amerika Birleşik Devletleri, Brezilya ve Avustralya’yı üçüncü taraf üyeler olarak tanıyarak teleskobun gerçeğe giden yolu için sahneyi hazırladı.
Gama ışınları elektromanyetik spektrumdaki en enerjik dalgalardır. Bunlar evrendeki en enerjik nesnelerden bazıları tarafından üretilir – kara delikler, nötron yıldızları ve süpernovalar dahil – ama aynı zamanda Dünya’daki normal fırtınalar tarafından da üretilir.
Utah Üniversitesi’nde gökbilimci ve ABD’deki CTAO sözcüsü Dave Kieda, üniversite tarafından yayımlanan bir bildiride, “Son on yılda, insanlar bu yüksek enerjili gama ışınlarının birçok, birçok türde çok enerjik astronomik olguda mevcut olduğunu keşfettiler, ancak bunların nereden geldiği hakkında fazla bir şey bilmiyoruz” dedi.
Evrenin Bilinmeyenleri Keşfedilmeye Başlanıyor
Dünya’nın atmosferi gama ışınlarının gezegenin yüzeyine ulaşmasını engeller, ancak ışınların atmosferle etkileşimi yüksek enerjili parçacıkların ortaya çıkmasına neden olur.
ESO’nun bir duyurusuna göre, “Bu parçacıklar havada ışık hızından daha hızlı hareket eder ve bunun sonucunda ürkütücü mavi Cherenkov radyasyonu yayarlar; bu, ses hızını aşan bir uçağın yarattığı sonik patlamaya benzer.”
“CTAO’nun aynaları ve yüksek hızlı kameraları bu kısa ömürlü flaşları yakalayacak ve yönlerini tam olarak belirleyecek. Bu, her gama ışınının kozmik kaynağına kadar izlenmesine olanak tanıyarak gökbilimcilerin astrofizikteki en kalıcı gizemlerden bazılarını çözmelerine olanak tanıyacak.”
CTAO, dünya çapında 64 teleskop içerecektir – 13’ü Kuzey Yarımküre’de ve 51’i Güney Yarımküre’de. Gözlemevinden gelen veriler, astronomi topluluğunun teleskopların gözlemlerini kozmos hakkında yeni keşifler için kullanmasına yardımcı olacak analiz yazılımı gibi açık erişimli hale getirilecektir.
CTAO’nun ilk teleskoplarının 2026’nın başlarında teslim edilmesi bekleniyor, bu nedenle bu yıl gama ışını gözlemleri olmayacak. Ancak son hamleler, yüksek enerjili astrofizikte yeni kapılar açabilecek gözlemevinin inşası için zemin hazırladı.
Derleyen: Dilara İç
