“Dezenformasyon ile mücadele” iddiası ile çıkarılan yeni sansür yasası TBMM komisyonundan geçti.
Yasaya ilk tepkiler hukukçulardan ve konunun uzmanlarından geldi. Buna göre uzmanlar “Yalan haber” olarak tanımlanacak haberlere 1 ile 3 yıl arasında hapis cezası getiren yasada en büyük eksikliğin hangi haberin neye göre yalan haber niteliğine girdiğinin net olarak belirtilmediğinden şikayetçi.
Yasa ile aslında sosyal medyada haber yapan her türlü kişi veya kuruluş yürürlükteki Basın Kanunu kapsamına alınıyor. AKP ve MHP grubu bu yasa ile “ifade özgürlüğünün güvence altına alınacağını” iddia ediyor.
Basın İlan Kurumu Yaptırım Mercii Oldu
Basın Kanunu ile bugüne kadar süreli yayınlara yaptırımlar getirilirken artık internet haber siteleri de bu kanunla denetlenecek. Buna göre web sitelerinde ana sayfada iletişim linki aktif olacak ve bu link altında bu haber sitesinin faaliyet gösterdiği iş yeri adresi, ticari unvanı, elektronik posta adresi, iletişim telefonu ve elektronik tebligat adresi, yer sağlayıcısının adı ve adresi bulundurulacak.
Yeni yasa ile İnternet haber sitesi, İletişim Başkanı, İletişim Başkanlığı, Basın Kartı Komisyonu, medya mensubu, enformasyon görevlisinin tanımı da yasal olarak ilk kez yapılıyor.
Yasanın web sitelerine getirdiği zorunluluklardan biri de bir haberin girildiği tarihin ve eğer haber değişikliğe uğradı ise değiştirildiği tarihin de web sayfasında yer alması gerekliliği.
Yasanın en çok eleştirilen yönlerinden biri yaptırım ve karar merciinin de değişmiş olması. Buna göre basın duyurularının ve yargı organlarınca verilen yayın yasağı kararlarında beyanname artık başsavcılık yerine Basın İlan Kurumu’na verilecek.
Düzeltmeler 7 Gün Yayında Kalacak
Basın İlan Kurumu’nun yayın durdurma yaptırımının ardından karar uymayan haber sitelerine haberleri değiştirmesi için 15 gün süre verecek. Bu süre sonunda eğer haberde herhangi bir değişiklik yapılmamış ise kurum haber sitesini mahkemeye verecek. Asliye mahkemesi eğer haber sitesinin ‘internet haber sitesi vasfının kazanılmadığını’ tespit ederse haber sitesine resmi ilan verme ve çalışanların basın kartını iptal etme hakkına sahip olacak.
Yeni yasa ile bir haberden dolayı zarar gördüğünü iddia eden kişilerin haber hakkındaki düzeltme ve cevapları yayınlanmak zorunda olacak. Bunun tespitinin kolaylaştırılması için haber sitelerine verilerinin en az 2 yıl süreyle saklanması zorunluluğu da getiriliyor. ‘internet haber sitesi vasfının kazanılmadığının tespiti amacıyla’ diyerek geçen bu bölümde haberleri 2 yıl süreyle saklamayan sitelere yaptırımlar uygulanacak.
Yasalar ile haberin yalan olduğunu ve bu şekilde kendine zarar verdiği kararına ulaşan bir kişi ilgili haberdeki düzeltmeyi en geç 24 saat içerisinde yayınlatabilecek. Haber sitesinin sorumlu müdürü bu içeriği haberi yayınladığı sitenin ana sayfasında 1 gün süreyle ve 6 gün de diğer sayfalarda yayınlamak zorunda kalacak.
Kanun, kabul edildiği günden daha önce yayın hayatına başlamış olan internet haber sitelerinin kanuna uygun bir web sitesi haline gelmesi için 3 ay süre veriyor.
Daha önce Basın İlan Kurumu tarafından sadece süreli yayın organlarına verilen resmi ilanlar bu kanunla artık belirlenecek olan web sitelerinde de yayınlanabilecek.
Gerçeğe Aykırı Bilgiye Hapis Cezası Verilecek
‘Halk arasında endişe, korku veya panik yaratmak saikiyle ülkenin iç ve dış güvenliği, kamu düzeni ve genel sağlığıyla ilgili gerçeğe aykırı’ olarak tarif edilen ‘bilgiyi’, ‘kamu barışını bozmaya elverişli’ olarak tanımlanan şekilde ‘yayan’ kimse, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezasıyla cezalandırılacak.
Failin, suçu gerçek kimliğini gizleyerek veya ‘bir örgütün faaliyeti çerçevesinde’ işlemesi halinde söz konusu ceza yarı oranında artırılacak.
‘Halkı yanıltıcı bilgiyi alenen yayma’ suçu nedeniyle verilen bölge adliye mahkemesi ceza dairelerinin kararları temyiz edilebilecek.
Siteler Daha Kolay Kapanabilecek
Daha önce BTK ile Erişim Sağlayıcıları Birliği arasında gerçekleştirilmiş olan ve BTK kararı ile sitelerin hızlıca kapanmasını sağlayan yaptırım haber sitelerine de getiriliyor. Buna göre Erişim Sağlayıcıları Birliği’ne, kendisine gelen içeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesine yönelik mahkeme kararlarını, elektronik posta yoluyla ilgili içerik veya yer sağlayıcılarına bildirme yetkisi veriliyor. Ayrıca bu yasa ile sitelere erişimde yurtiçi ve yurtdışı ayrımı da kaldırılıyor ve yurtdışından yayın yapan sitelerin de erişiminin engellenmesinin kolaylaştırılması sağlanıyor.
Yasa ile MİT’e Ayrıcalık Getiriliyor
Yeni yasa ile katalog suçlar kapsamı da genişletiliyor. Buna göre Milli İstihbarat Teşkilatı ile ilgili haberler katalog haber kapsamına alınıyor. Buna göre MİT ile alakalı verilen lehte kararların kaynak haricinde haberin tüm yayınlanan sitelerinde de bire bir uygulanmasının önü açılıyor. Bunun için ek bir mahkeme kararına gerek bırakılmıyor.
İstendiği Taktirde Bilgiler Kolluk Güçlerine Verilebilecek
Daha önce geçen bir kanun ile takipçisi 1 milyondan fazla olan sosyal ağ sağlayıcıları ve sitelerinin temsilci belirtme zorunluluğu getirilmişti. Yeni yasa Google, Facebook, Twitter gibi firmalara artık Türkiye’de ikamet eden ve Türk vatandaşı olan bir temsilci zorunluluğu getiriyor. Ayrıca yasa ile Sosyal ağ sağlayıcı, ‘kişilerin can ve mal güvenliğini tehlikeye sokan içerikleri öğrenmesi ve gecikmesinde sakınca bulunması’ halinde, bu içeriği ve içeriği oluşturana ilişkin bilgileri yetkili kolluk birimleriyle paylaşacak. Yasa ile bu kapsama giren bazı firmalar da yeni bir tanımla bu kapsamdan ayrılıyor. Buna göre WhatsApp, Telegram, Skypee gibi uygumalar için “şebekeler üstü hizmet sağlayıcı” tanımı kullanılıyor. BTK artık şebekeler üstü hizmetlere ilişkin gerekli düzenlemeleri yapma ve ilgili tedbirleri alma hususunda yetkilendiriliyor. Buna göre bu gibi firmalara ihlallerine göre 1 milyon liradan 30 milyon liraya kadar idari para cezası verilebilecek.
Basın Kartı Tanımlaması da Değiştirildi
Yasanın getirdiği bir diğer yenilik de basın kartlarındaki nitelendirmeler oldu. Buna göre basın kartı türleri şu şekilde belirlendi:
– Göreve bağlı basın kartı: Bir medya kuruluşuna bağlı olarak çalışan Türk vatandaşı medya mensuplarına ve enformasyon görevlilerine verilen basın kartını,
– Süreli basın kartı: Görev alanı Türkiye’yi kapsayan yabancı medya mensuplarına verilen basın kartını,
– Geçici basın kartı: Görev alanı Türkiye’yi kapsamamakla beraber geçici bir süreyle Türkiye’ye haber amaçlı gelen yabancı medya mensuplarına verilen basın kartını,
– Serbest basın kartı: Geçici bir süreyle çalışmayan veya yurt dışında serbest gazetecilik yapan medya mensuplarına verilen basın kartını,
– Sürekli basın kartı: En az 18 yıl mesleki hizmeti bulunan medya mensupları ve enformasyon görevlilerine ömür boyu verilen basın kartını ifade edecek.
Taslağın önce komisyondan ardından da meclis genel kurulundan hızla geçmesi bir çok kesimde tepki ile karşılandı. Yasaya ilk tepkiyi verenlerden biri olan Bilişim hukuku uzmanı Prof. Dr. Yaman Akdeniz attığı bir dizi tweet ile Adalet Komisyonu’ndan geçen ‘sansür yasası’yla seçimden önce bir ‘korku iklimi’ yaratılacağını söyledi. ‘Halkı yanıltıcı bilgiyi alenen yayma’ suçundan yüzlerce kişinin yargılanacağını belirten Bilgi Üniversitesi öğretim üyesi Akdeniz “Yargılananlara ‘Bu kadar da olmaz artık’ tepkisi gösterenler de yargılanacak” dedi. Akdeniz twit serisinin sonuna ise hapisteki bazı gazetecilerin fotoğraflarını ekledi
