- Küresel COVID-19 salgını bize bu salgınların ne kadar yıkıcı olabileceğini göstermişti.
- Bunun ardından bilim insanları, gelecekteki salgınlar hakkında bizi uyarmayı vaat eden bir yapay zekâ (AI) uygulaması geliştirdi.
Bu sisteme “Erken Uyarı Anormallik Tespiti Sistemi (EWAD)” deniyor. SARS-CoV-2’nin yayılmasından elde edilen gerçek verilerle test edildiğinde, virüs mutasyona uğradığında hangi yeni endişe varyantlarının (VOC’ler) ortaya çıkacağını tahmin etmeyi sağlayan bir sistem olarak oluşturuldu.
ABD’deki Scripps Research ve Northwestern Üniversitesinden bilim insanları, EWAD’yi üretmek için bir makine öğrenimi yöntemi kullandılar. Makine öğreniminde; kalıpları tespit etmek, algoritmalar geliştirmek ve bu kalıpların gelecekte bilinmeyen senaryolarda nasıl sonuçlanabileceğine dair tahminler yapmak için büyük miktarda eğitim verisi bilgisayarlar tarafından analiz edildi.
Ardından, yapay zekâya enfeksiyonlar yayıldıkça SARS-CoV-2 varyantlarının genetik dizileri, bu varyantların ne sıklıkta olduğu ve COVID-19’dan bildirilen küresel ölüm oranı hakkında bilgiler verildi. Böylece yazılım, daha sonra virüs adapte olurken genellikle artan enfeksiyon oranları ve düşen ölüm oranlarında görülen genetik kaymaları tespit edebilir.
Scripps Research’te bir mikrobiyolog olan William Balch, “Ölüm oranı da değiştikçe anahtar gen varyantlarının ortaya çıktığını ve daha yaygın hâle geldiğini görebildik. Tüm bunlar, bu varyantları içeren VOC’lerin Dünya Sağlık Örgütü tarafından resmi olarak belirlenmesinden haftalar önce oluyordu.” diyor.
Bilim insanları, modellerini zaten olmuş bir şey üzerinde test ederek ve gerçek ile tahmin edilen veriler arasında yakın eşleşmeler bularak EWAD’ın, aşılar ve maske takma gibi önlemlerin bir virüsün gelişmeye devam etmesine nasıl yol açabileceğini tahmin etmedeki etkinliğini kanıtlayabilir.
Balch, “Bu çalışmanın en büyük derslerinden biri; yalnızca birkaç önemli değişkeni değil, aynı zamanda ‘varyant karanlık madde’ dediğimiz on binlerce diğer belirlenmemiş değişkeni de hesaba katmanın önemli olduğudur.” diyor.
Araştırmacılar, AI algoritmalarının aksi takdirde tespit edilemeyecek olan ve ortaya çıktıkça gelecekteki salgınlarla mücadelede hayati önem taşıyabilecek virüs evriminin “kurallarını” tespit edebildiğini söylüyorlar.
Bunun yanı sıra geliştirilen sistem, bilim insanlarının virüs biyolojisinin temelleri hakkında daha fazla bilgi sahibi olmalarını da sağlayabilir. Bu, daha sonra tedavileri ve diğer halk sağlığı önlemlerini iyileştirmek için kullanılabilir.
Derleyen: Ceren Korkmaz
