- Kendilerine ait doğal bir korumaları olmayan keşiş yengeçleri normalde, atılmış yumuşakça kabuklarını barınak olarak kullanıyordu.
- Ancak yapılan iEkoloji çalışması, keşiş yengeçlerinin kendilerine barınak olarak seçtikleri yumuşakça kabuklarının yerini plastik atıkların aldığını gösteriyor.
- Keşiş yengeçlerinin barınak olarak plastik atıkları kullanmasının en muhtemel nedeni olaraksa artan çevre kirliliği ile kıyıdaki çöpler arasında en iyi kamuflajı sağlayan malzemenin yine kıyıdaki çöpler olması.
Karasal keşiş yengeçleri, dünyanın tropikal bölgelerinde suya yakın yerlerde yaşayan yumuşak vücutlu kabuklular olarak hayatlarını sürdürüyor. Kendilerine ait doğal bir korumaları olmayan bu yengeçler normalde, atılmış yumuşakça kabuklarını barınak olarak kullanıyor. Ancak bu yalnız yaşayan karasal yengeç türü, plaj çöplerinde bulunan plastik nesneleri kendilerine barınak yapmak için tercih etmeye başladı.
Varşova Üniversitesi Biyolojik ve Kimyasal Araştırma Merkezi ve Polonya Poznan Yaşam Bilimleri Üniversitesi Zooloji Bölümünde çalışan bir ekip tarafından yapılan yeni bir araştırma Science of the Total Environment dergisinde yayımlandı.
Giderek artan plastik kirliliği, hâlihazırda dünya genelindeki deniz kirliliğinin %85’ini oluşturuyor. Mevcut araştırmalar, Dünya okyanuslarındaki plastik kirliliğinin çoğunun nehirler yoluyla taşındığını ve kıyı şeritlerinde plastik atık birikimine yol açtığını gösteriyor. Karasal münzevi yengeçler, dünyanın tüm tropikal kıyı şeritlerinde yaşıyor ve pleon olarak bilinen yumuşak karın bölgelerini korumak için tipik olarak gastropodların boş kabuklarını kullanıyor.
Yengeçlerin kabuk seçimi üzerine yapılan çalışmalar, ana faktörler arasında kabuklardan toplanan kimyasal sinyallerde, yırtıcıların yakınlığının, kabukların kalitesinin ve bireysel yengeç büyüme oranının yer aldığını gösteriyor. Ayrıca erkek yengeçlerin kabuklarının büyüklüğü ve durumu dişilerin eş seçimlerini etkilediğinden, kabukların cinsel sinyalleşmede rol oynadığı da gösteriliyor.
Bu yeni araştırmada ekip, ekolojik olayların yönleri ve süreçleri hakkında bilgi edinmek için haber sitelerini, sosyal medyayı ve diğer platformlarda yayımlanan dijital içeriği (ses kayıtları, videolar, görüntüler, haberler ve kullanıcı etkinliği gönderileri) incelemeyi içeren internet ekolojisi (iEkoloji) yaklaşımını benimsedi. Araştırmacılar iEkoloji ile ilgili, “Sosyal medya platformlarında toplanan verilerin geçerliliği koruma alanında kolayca kanıtlanmış olsa da ekoloji ve evrime uygulanması hala çok sınırlı.” diyor.
Araştırmacılar, keşiş yengeçlerinin davranışlarını ölçmek için çeşitli çevrimiçi platformlarda yayımlanan görüntüleri inceledi ve bulgularını bir literatür taramasıyla eşleştirdi. Çalışmanın makalesinde, tek başına literatür taramasının bugüne kadar iki karasal münzevi yengeç türü, üç deniz münzevi yengeç türü ve beş yapay kabuklu olmak üzere toplam 10 canlı hakkında rapor veren dört yayım ortaya çıkardığı belirtiliyor.
Araştırmacılar, toplam 16 karasal münzevi yengeç türünün 10’undan, yapay kabuklu 386 bireysel yengeç tespit etti. Toplanan görüntülerin büyük çoğunluğunda yengeçlerin, siyah beyaz plastik kapaklar kullandığı görüldü (%84,5; 386 görüntünün 326’sı). Sadece metal veya sadece camdan kabukları olan yengeçlerin her biri %5,4’ü temsil ederken kalan %4,7’si hem metal hem de camdan kabuklara sahipti.
Görüntülerle ilgili olarak olası yanıltıcı faktörler de dikkate alınmalı: Plastik, diğer antropojenik veya doğal malzemelere göre genellikle kontrast oluşturan rengi nedeniyle insanlar tarafından daha kolay fark edilebilir ve böylece raporlama sıklığını etkileyebilir. Ayrıca iEcology aracılığıyla toplanan veriler, gözlemciler arasında veri toplamayı etkileyen çeşitli faktörlerden kaynaklanan potansiyel önyargılardan etkilenebilir. Bu faktörler arasında, olağandışı davranışları internette paylaşma olasılığı gibi bireysel ve kültürel öznellikler de yer alıyor.
Neden doğal kabuklar yerine plastik?
Bu davranışın olası nedenlerini tartışan ekip, plastik atıkların çevresel mevcudiyetinin yanı sıra yerel insan faaliyetleri nedeniyle gastropod kabuklarının azalışına dikkat çekiyor. Araştırmacılar ayrıca bireysel seçimde rol oynayan faktörleri de öne sürüyor. Bu faktörler şöyle sıralanabilir: Yapay malzemelerin çiftleşen dişiler için çekiciliği, münzevi yengeçlerin enerjisine fayda sağlayabilecek daha hafif yapay kabuk ağırlıkları, hem doğal kabuklarda hem de deniz atıklarında bulunan dimetil sülfürün yaydığı koku ipucu ve
kabuk seçiminin genellikle yerel çevreye uyum sağlamak için yapıldığı göz önüne alındığında, yapay kabukların kirli alanlarda kamuflaj olarak daha verimli bir şekilde hizmet edebilme olasılığı. Elbette bütün bunlar daha fazla araştırılması gereken konular.
Büyük soru
Araştırmacılar, “Yapay kabuklar, münzevi yengeçlerde yeni bir evrimsel yörüngeye mi zemin hazırlıyor, yoksa Antroposen’in ekolojik ve evrimsel bir tuzağı mı?” diye soruyor. Bu yeni davranış zekice bir adaptasyon olarak değerlendirilse de arkasındaki ana faktör yadsınamaz. Bu bağlamda, bu alışkanlığın karasal münzevi yengeçlerin evrimi için nihai olarak ne anlama geldiği araştırılmaya devam ediyor.
Derleyen: Fatma Ebrar Tuncel
