Web3 pek çok kimse tarafından internetin geleceği olarak görülüyor. İsmi popüler internet metaları olan blok zincirleri, kripto paralar ve NFT’lerle sık sık geçen Web3’ü bu yazıda kısaca açıklıyoruz.
Çoğu insan interneti (İngilizce Web veya güzel Türkçemizde genel ağ) modern yaşamın sürekli var olmuş bir parçası olarak düşünüyor. Günümüz insanının zihninde Web, zamanında icat edilmiş ve o zamandan beri var olmuş bir yapı. Ancak bugün bildiğimiz Web, yaratıcısının başlangıçta hayal ettiğinden oldukça farklı. Bugün bildiğimiz Web’i daha iyi anlamak için Web tarihini iki döneme ayırabiliriz: Web 1.0 ve Web 2.0.
Web 1.0 (1990 – 2004)
Web, 1989 yılında CERN’de Tim Berners-Lee tarafından yaratıldı denebilir. Berners-Lee’nin amacı, dünya üzerindeki herhangi bir yerden bilgi paylaşımına olanak tanıyan açık ve merkezi olmayan protokoller oluşturmaktı. Web 1.0 çoğunlukla şirketlerin sahip olduğu sabit (static) web sitelerinden oluşuyordu. Web 1.0’da kullanıcılar arasındaki etkileşim sıfıra yakındı ve bireyler nadiren içerik üretiyordu.
Web 2.0 (2004 – Günümüz)
Web 2.0 dönemi, 2004 yılında sosyal medya platformlarının ortaya çıkmasıyla başladı. Sosyal medya platformu sahibi şirketler, sadece kullanıcılara içerik sağlamak yerine kullanıcılar tarafından oluşturulan içeriği barındırmaya ve kullanıcılara birbirleriyle etkileşim imkânı sağlamaya başladı. Zaman içinde daha fazla insan çevrim içi oldukça Facebook gibi bazı şirketler Web’de üretilen varlıkların orantısız bir miktarını kontrol etmeye başladı.
İnternette reklam odaklı gelir modeli de Web 2.0 zamanında ortaya çıktı. Bu dönemde kullanıcılar içerik yaratabilseler de içeriğin sahibi değillerdi ya da içerikten para kazanamıyorlardı.
Web 3.0 (2014 – Gelecek?)
Asıl konumuz olan Web3 terimi, Ethereum’un yaratıcılarından Gavin Wood tarafından 2014’te ortaya atıldı. O zamandan beri (aslında daha önceden beri) konuşulan Web3’ün en ayırt edici özelliklerinden birisi, onu çevreleyen insan ve kavramların kalabalıklığı.
Kripto haberlerinin, Twitter’daki kripto sevdalılarının ve Web3’ün erdemlerini öven risk sermayedarlarının sonu yok. Bu ortamda Web3 için anlaşılır, dillere pelesenk olmuş sözcüklerle dolu olmayan herhangi bir tanım bulmak zor.
Web3’ün iyi bir şey olduğuna inananlar için Web3, merkezi olmayan (ademimerkeziyetçi) ve blok zincirine (blockchain) dayalı, “internetin geleceği”ne (1, 2 ve sonra 3) atıfta bulunmak için kullanılan bir terim.
Web3 savunucuları, Web3 tamamen gerçek olduğunda verilerin “Büyük Teknoloji” (Big Tech) tarafından kontrol edilemeyeceğini ve internetin sansürlenemez ve eşitlikçi bir ortama evrileceğini düşünüyor. Fakat birçok Web3 projesinin büyük teknoloji şirketlerinin elindeymişçesine merkezileştirildiğine ve “sansürlenemez” veya “değiştirilemez” platformların, ellerindeki verileri kaldırdığına veya değiştirdiğine dair örnekler de mevcut.
Web3’e şüpheyle yaklaşanlar, ademimerkeziyetçiliğin internetin kurucu ilkelerinden biri olduğunu ve sadece (ya da en iyi şekilde) blok zinciri ile elde edilebilecek bir şey olmadığını öne sürüyor. Şüpheciler, blok zinciri teknolojisinin (özellikle Bitcoin ve Ethereum dahil olmak üzere iş ispatına dayalı blok zincirlerinin) çevreye olan olumsuz etkilerine dikkat çekiyor.
Buna ek olarak Web3 şüphecileri, Web3 projelerinin birçoğunu saadet zincirlerine (Ponzi scheme) benzetiyor ve Web3’le ilişkilendirilen alanlarda dolandırıcılık, vergi kaçakçılığı ve diğer suçları düzenleyen kuralların eksikliğini sorguluyor.
Aşağıdakilerden bazıları Web3 şemsiyesi altında ortaya atılan fikirler:
- Çeşitli kripto para birimleri (Bitcoin, Ethereum vb)
- Ademimerkeziyetçi Özerk Örgütler (Decentralised Autonomous Organisation, DAO)
- Ademimerkeziyetçi Finans (DeFi)
- Karşılıksız Sikkeler (Non-fungible Token, NFT)
- Akıllı sözleşmeler (Smart contract)
Bu yazının uzun bir makale yerine kısa bir genel bakış yazısı olması amaçlanmıştır. Web3 hakkında daha fazla bilgi edinmek istiyorsanız bakınmaya Vikipedi’deki Web3 maddesinden başlayabilirsiniz.
