Uluslararası Uzay İstasyonu’nun (ISS) yörüngede kalma süresi 2030 yılında sona eriyor. NASA, istasyonun Dünya atmosferine kontrollü bir şekilde imha edilmesi için manevra yapacak bir uzay aracı geliştiriyor.
2000 yılında fırlatılan 109 metre uzunluğundaki istasyon, Ocak 2031’de uzay araçları ve uyduların imha edildiği güney Pasifik Okyanusu’nun ıssız bir bölgesi olan Point Nemo’nun sularına gömülecek.
ISS’in imhasına yönelik geliştirilecek römorkörün bütçesi, Beyaz Saray’ın 2024 federal bütçe talebini açıklamasıyla gündeme geldi. Yönetim tarafından NASA’ya sağlanacak 27.2 milyar dolarlık ödenek, yeni bir uzay römorkörünün geliştirilmesini başlatmak için gerekli olan 180 milyon doları da içeriyor.
“Uluslararası Uzay İstasyonunun Güvenli Geçişine Yönelik Hazırlıklar” başlığını taşıyan 2024 mali yılı ABD Hükümeti Bütçesi’nde şu ifadelere yer verildi: “ABD’nin daha düşük maliyetli ticari uzay istasyonlarına geçişiyle birlikte Uluslararası Uzay İstasyonu’nun operasyonel ömrünün sonunda güvenli bir şekilde yörüngeden çıkarılması gerekecektir. Bu görevi yerine getirememe ihtimali olan Rus sistemlerine güvenmek yerine bütçe, diğer uzay taşımacılığı görevleri için de faydalı olabilecek yeni bir uzay römorkörünün geliştirilmesini başlatmak için 180 milyon dolar sağlamaktadır.”
NASA tarafından yapılan açıklamada bütçenin, NASA’nın yeni kozmik kıyıların keşfi gibi uzay keşiflerine devam etmesine, uzayda seyahat etme ve çalışma konusunda adımlar atmasına olanak sağlayacağı belirtildi.
Bütçe tahsisinden pek de memnun olmayan NASA’nın uzay operasyonlarından sorumlu yönetici yardımcısı Kathy Lueders, bütçeyle ilgili bir medya telekonferansında, NASA’nın römorkör için talep ettiği 180 milyon doların proje için “sağlıklı bir başlangıç sağladığını” söyledi. Bütçe belgelerinde proje için bir harcama profili yer almazken Lueders ajansın “yaklaşık 1 milyar doların biraz altında” bir maliyet tahmini yaptığını söyledi. Lueders, kesin tutarın, ajansın yaklaşan bir teklif talebi (RFP) kapsamında sektörden alacağı tekliflere bağlı olacağını söyledi.
“Amacımız bir RFP ile yola çıkmak, şimdikinden daha iyi bir fiyat almayı umuyoruz.”
NASA daha önce istasyonu yörüngesinden çıkarmak için kargo uzay araçlarını, özellikle de Rusya’nın Progress’ini kullanmayı planlamıştı. Ajans geçen yılki “ilave uzay araçlarının yörüngeden çıkarma için daha sağlam yetenekler sağlayabileceği” sonucuna vardığını ve endüstriden yeni teklifler istemeye karar verdiğini söyledi. Römorkör, daha önce açıklanan bilim, keşif ve teknoloji çabalarını sürdüren bütçe talebindeki birkaç yeni projeden biriydi. Bütçe teklifi aynı zamanda NASA’nın Avrupa Uzay Ajansı’nın ExoMars görevindeki rolünü de destekliyor ve ESA’nın bir yıl önce Roscosmos ile işbirliğini sona erdirmesinin ardından ESA’nın Rosalind Franklin gezgini için gerekli iticiler, radyoaktif ısıtma üniteleri ve fırlatma hizmetleri gibi bileşenleri sağlıyor.
Bütçe belgelerinde ExoMars için finansman belirtilmedi ancak NASA’nın bilimden sorumlu yönetici yardımcısı Nicky Fox, bütçe teklifinin ExoMars için 2024 mali yılında 30 milyon dolar içerdiğini söyledi. Bütçede ISS’e ayrılan payın yanı sıra Ay’ın keşfine yönelik Artemis programı için 8,1 milyar dolar, Mars’tan kaya ve toprak örneklerini dünyaya geri getirecek olan Mars Sample Return misyonu için 949 milyon dolar, havacılık sektöründen net sıfır karbon emisyonuna ulaşmak için 500 milyon dolar, yer bilimleri programı için 2,5 milyar dolar, NASA’nın STeM angajman ofisi için 158 milyon dolar, NASA’nın Uzay Teknolojisi portföyü için 1,39 milyar dolar ve gezegenin yörüngesinde kötüleşen enkaz ortamını daha iyi anlamak için 39 milyon dolar ayrıldı.
Derleyen: Deniz Akbulut