GeliÅŸtirilen Yeni Mercek, GüneÅŸ’in Daha Ayrıntılı Ä°ncelenmesini SaÄŸlayacak

• NASA’da görevli heliofizikçikler, GüneÅŸ rüzgarlarının sebebini tespit edebilmek için gereken görüntü kalitesini saÄŸlayacak yeni bir mercek geliÅŸtirdi.
• Foton eleÄŸi adı verilen mercek, bal peteÄŸi gibi altıgen dairelerden oluÅŸuyor.
• Saç telinin binde bir inceliÄŸinde olan mercek, geliÅŸmiÅŸ ultraviyole ışıklarının gözlemini mümkün hâle getiriyor.

GüneÅŸ rüzgarını neyin harekete geçirdiÄŸini tam olarak anlamak için heliofizikçilerin, GüneÅŸ’in yüklü parçacıklarını GüneÅŸ sistemi boyunca hızlandırmaya yardımcı olan GüneÅŸ yüzeyindeki küçük özellikleri analiz etmeleri gerekiyor. Bu analiz için ise görevleri, ultraviyole ışığı görme biçimlerini geliÅŸtirmek.

Güneş rüzgarlarının sebebinin tespitinde, ultraviyole ışığını kameraya doğru hassasiyetle bükmeye yardımcı olan foton eleği teknolojisi geliştirildi. Foton eleği, en modern tekniklerle mümkün olabilecek son teknolojiyi birleştiren bir mercek. 

GüneÅŸ’e bakan uzay araçlarının bu on yıl içinde foton elekleriyle Dünya’nın yörüngesine gitmesi bekleniyor. Foton eleÄŸi, bal peteÄŸine benziyor. Altıgen yapısı, ince bir silikon ve niyobyum zarını destekliyor. NASA mühendislerinin geliÅŸtirdiÄŸi bu mercek, 100 nanometre, yani insan saçının geniÅŸliÄŸinin yaklaşık binde biri kadar ince. Elek, ne kadar ince olursa o kadar fazla ışık iletebiliyor.

NASA’nın geliÅŸtirdiÄŸi merceÄŸin elekleri de eÅŸ merkezli küçük deliklerden oluÅŸan dairelerle çevrili. Bu dairelerin en büyüğü, merceÄŸin merkezinde yer alıyor. Merkezden çevreye doÄŸru daireler gittikçe küçülüyor. En küçük delikler, 20 mikrometre kadar küçük olabiliyor. Bu, yaklaşık bir bakteri büyüklüğüne denk geliyor. NASA’nın Goddard Uzay UçuÅŸ Merkezinde heliofizikçi olan Doug Rabin yaptığı açıklamada, “Bu kadar hassas bir elek inÅŸa etmek, tamamen fiziksel bir zorluk.” dedi.

Bu kurulum, süzgecin bir mercek gibi hareket etmesine, içinden geçen ultraviyole ışığını kırmasına ve arkasındaki kameranın daha fazla ayrıntı görebilmesi için onu bükmesine olanak tanıyor. Foton elekleri, diÄŸer ultraviyole ışık türlerine göre daha kısa dalga boylarına ve daha yüksek enerjiye sahip olan aşırı ultraviyole (EUV) ışıklarını görecek ÅŸekilde tasarlandı. GüneÅŸ Dinamikleri Gözlemevi (SDO) gibi günümüzün GüneÅŸ gözlemevleri zaten Güneş’in EUV ışığını görebiliyor. Ancak gelecekte foton eleÄŸine sahip bir gözlemevi, EUV’deki ince ayrıntıları SDO’nun bugünkü hâlinden 10 ila 50 kat daha fazla hassasiyetle çözebilecek.

ÖrneÄŸin, 2024’te fırlatılması beklenen Super Optics Reconfigurable Swarm’ın (VISORS) üzerine 250 mikrometre kalınlığında bir elek yerleÅŸtirilecek. BaÅŸka bir eleÄŸin ise 2027 yılı için Multi-slit Solar Explorer (MUSE) üzerine yerleÅŸtirilmesi planlanıyor.

Derleyen: Fatma Ebrar Tuncel