- İki yüzyıldan daha uzun bir süre önce aşıların ortaya çıkışından bu yana araştırmacılar, zayıflatılmış bir patojenle aşılamanın, bağışıklık sistemini tam bir saldırıya hazırlayabileceği her türlü yolu inceledi.
- Şimdi ise Oregon Sağlık ve Bilim Üniversitesindeki (OHSU) araştırmacılar aşılama ile ilgili yeni bir soruya cevap aradı: Hangi koldan aşılandığımız önemli mi?
- Bu sorunun cevabı şu ana kadar bir önemi yok yönündeydi ancak 2023’te yapılan bir çalışma bu fikrin aksine deliller sundu.
İki yüzyıldan daha uzun bir süre önce aşıların ortaya çıkışından bu yana araştırmacılar, zayıflatılmış bir patojenle (veya onun parçalarıyla) aşılamanın bağışıklık sistemini tam bir saldırıya hazırlayabileceği her türlü yolu inceledi. Bütün bu incelemek kapsamında araştırmacılar aşı uygulamaları için farklı dozajları, aşı ajanlarını ve uygulama biçimlerini araştırdı.
Şimdi ise Oregon Sağlık ve Bilim Üniversitesindeki (OHSU) araştırmacılar aşılama ile ilgili yeni bir soruya cevap aradı: Hangi koldan aşılandığımız önemli mi? OHSU araştırmacıları bunun önemli olabileceğinden şüpheleniyor. Yeni COVID-19 aşılarına karşı bağışıklık tepkisi çalışmalarına katılan sağlık çalışanları, OHSU’daki uzmanlara birinci ve ikinci aşı arasında kol değiştirmeleri gerekip gerekmediğini sordu. Bu sorunun cevabı şu ana kadar bir önemi yok yönündeydi ancak bulaşıcı hastalıklar uzmanı Marcel Curlin şimdi bu soruyla ilgili, “Bu soru gerçekten kapsamlı bir şekilde incelenmemişti, bu yüzden kontrol etmeye karar verdik.” diyor. Curlin ve meslektaşları bilimsel literatürü taradıklarında konuyla ilgili sadece dört makale bulabildi. Daha önce bebekler arasında yapılan karışık kontrollü bir çalışmada, 2, 3 ve 4 aylıkken farklı kollarda yapılan grip aşılarının, aynı kolda yapılan aşılara kıyasla daha yüksek antikor seviyelerine yol açtığı bulunmuştu. Bununla birlikte 2023’te yapılan daha yeni bir çalışmada, farklı kollar yerine aynı kolda COVID-19 aşıları yapıldıktan sonra daha yüksek bağışıklık tepkileri bulundu.
Daha net bir sonuç elde etmek için OHSU’daki araştırmacılar, iki doz COVID-19 aşısı alan 947 katılımcının antikor seviyelerini test etti. Adayların yarısı ikinci dozu ilk dozla aynı kolda alacak şekilde eşleştirilirken diğer yarısı farklı kollardan kademeli olarak aşılandı. İkinci dozdan dört hafta sonra, SARS-CoV-2’ye özgü serum antikorları, aşıyı farklı kollardan alanlarda 1,4 kat daha yüksek sonuç verdi. 54 çiftten oluşan 108 kişilik bir alt küme cinsiyet, yaş ve aşı zamanlarına göre eşleştirildi ve kan testleri karşılaştırıldı. Aşılamadan sonraki haftalarda ve aylarda toplanan serum örnekleri gruplar arasında belirgin farklılıklar gösterdi. İkinci aşıdan dört hafta sonra, her iki koldan da aşı olanların SARS-CoV-2’ye özgü serum antikorlarında, sadece bir koldan aşı olanlara kıyasla dört kata kadar artış görüldü. Dahası, bu gelişmiş bağışıklık tepkisi, takviye uygulandıktan sonra bir yıldan fazla sürdü. Curlin, “Bulduğumuz en önemli şeylerden biri olduğu ortaya çıktı ve muhtemelen sadece COVID aşılarıyla sınırlı değil. Önemli bir immünolojik işlev görüyor olabiliriz.” diyor.
Curlin ve meslektaşları bu özel işlevin ne olduğundan ya da nasıl çalıştığından henüz emin değil ama konuyla ilgili bir fikirleri var.
Kas içine aşı yapıldığında ilaçtaki antijenler bağışıklık hücreleri tarafından tanınıyor ve bu hücreler istilacıları “kelepçeleyerek” lenf düğümlerine götürüyor. Bu da bağışıklık sistemini söz konusu antijene karşı hazırlıyor ve bir nevi istilacının aranan işaretlerini bağışıklık sistemine gönderiyor. Mesele şu ki vücudun farklı tarafları farklı lenf düğümlerinin alanı ve bu nedenle her iki tarafta da bir bağışıklık tepkisi tetikleyerek vücut daha tetikte olabilir. Curlin aşının iki farklı kola yapılmasının, “Kolları değiştirerek temelde bir yerine iki yerde hafıza oluşumuna sahip oluyoruz.” diye açıklıyor.
Bu durum, 2023 çalışmasının bulduğunun tam tersini işaret ediyor. 2023 çalışması aynı koldan yapılan aşıların bağışıklık sistemini COVID-19 için daha iyi hazırladığını öne sürdü. Farklı sonuçların nedeni serum kan testlerinin zamanlamasından kaynaklanıyor olabilir. 2023 çalışması, aşıların yapılmasından sadece iki hafta sonra kan serumunu test etti. Bununla birlikte bir antijenin özelliklerini hafızaya alan bağışıklık hücreleri, aşılamadan sonra aylarca yükselmeye ve olgunlaşmaya devam ediyor.
OHSU’daki araştırmacılar ancak üç hafta sonra her iki kola yapılan enjeksiyonların aynı koldan daha iyi sonuçlar vermeye başladığını fark etmiş. Bu faydalar kademeli olarak artarak 4. haftada zirveye ulaşmış ve sonrasında aylarca sürmüş. Farklı kollara aşı yapmanın artılarını ve eksilerini anlamak için daha fazla araştırma yapılması gerekse de Curlin, bir sonraki aşılamasında halihazırdaki kol uygulamasını değiştirmekte tereddüt etmeyeceğini söylüyor.
Derleyen: Fatma Ebrar Tuncel
