- El Niño ve kuraklık yağmur ormanlarını “daha yanıcı” hale getirdiğinden Amazon orman yangınları daha önce görülmemiş boyutta yanabilir.
- Uzmanlar, Amazon orman yangınlarının bu yıl nisan ayına kadar sürmesinin beklendiği ve büyük bir artış yaşanacağı konusunda uyarıyor.
- Yangın tahmin modelleri ile Amazon’daki orman yangınları öngörülerek önlemler alınabiliyor.
Amazon Yağmur Ormanları, dünyada en çok biyolojik çeşitliliğe sahip ekosistemler arasında yer alıyor. Karasal biyoçeşitliliğinin %10’una ev sahipliği yapan Amazon Ormanları hem yerel hem de küresel iklimlerin dengelenmesinde hayati bir rol oynuyor. Ancak bu alan ısınma, ormansızlaşma, kuraklık ve orman yangınları nedeniyle giderek büyüyen bir tehditle karşı karşıya.
Bilim insanları, Amazon’un bu yıl hayati önem taşıyan ekosistemlerine ciddi zarar verebilecek eşi benzeri görülmemiş orman yangınları yaşayabileceğini açıkladı. Amazon’daki orman yangınlarının Mart ayında zirve yaptığını belirten uzmanlar, bu yıl Nisan ayına kadar yangınların devam etmesinin beklendiğini ve ilerleyen günlerde de büyük bir artış yaşanacağı uyarısında bulundu.
Amazon Ormanlarındaki yangınlarda artış yaşanabilir
Live Science’a açıklamalarda bulunan Brezilya Santa Catarina Federal Üniversitesi araştırmacılarından Bernardo Flores, rekor düzeyde yüksek sıcaklıklar, şiddetli kuraklık koşulları ve El Niño hava fenomeninin bir araya gelerek Amazon’u “daha yanıcı” hale getirdiğini belirtti. Hava koşullarını takip eden uzmanlar, önümüzdeki haftalarda Amazon’daki yangınlarda büyük bir artış olacağından endişeleniyor. Amazon’a yönelik yürüttükleri son çalışma hakkında bilgi veren Flores, “Amazon bölgesindeki iklim değişiklikleri, sıcak hava dalgalarıyla birlikte meydana gelen aşırı kuraklık olaylarının sıklığını ve yoğunluğunu artırıyor. Bu sıcak kuraklıklar orman toprağını ve organik maddeyi kurutarak orman yangınlarının ormanların derinliklerine doğru yayılmasına yol açıyor.” dedi.
İklim değişikliğinin bir sonucu olarak Amazon’daki orman yangınlarının sıklığının ve şiddetinin artmasının beklendiğini belirten Flores, “Yangın bulaşıcı bir süreçtir. Yangının Amazon’un uzak bölgelerine nüfuz etmesini önlemek için hiçbir şey yapılmazsa, sistem sonunda mega yangınlar nedeniyle çökebilir ve sürekli yanıcı olan açık bitki örtüsü durumunda sıkışıp kalabilir.” uyarısında bulundu.
Orman yangınlarının çoğu, insanların yakın zamanda ormansızlaştırılmış alanları yakmasıyla yaşandı. Kolombiya Ulusal Üniversitesi araştırmacılarından Dolors Armenteras Pascual, “Ormansızlaştırmanın devam ettiği bazı yerlerde, kurak mevsimden hemen önce ormanı kesiyorlar, böylece kurak mevsimde araziyi yakıp temizleyebiliyorlar. Orman dönüştürüldükten sonra tarım için kullanılıyor. Bu mera yangınları daimi ormana girebilir ve işte o zaman daimi ormanda bir bozulma süreci başlar.” dedi.
Risk modelleri ile yangınlar öngörülerek önlem alınabiliyor
Amazon’daki koşulları gerçek zamanlı izleyen bilim insanları verilerle orman yangınlarının ne zaman ve nerede çıkabileceğini aylar öncesinden tahmin edebiliyor ve yangın riski modelleri oluşturabiliyor. Johns Hopkins Üniversitesi Yer ve Gezegen Bilimleri araştırmacılarından Benjamin Zaitchik, bu tür iki modelin NASA’nın GEOS S2S (mevsimselden mevsime) tahmini ve Arazi Veri Asimilasyon Sistemi (LDAS) olduğunu belirtti. Zaitchik ve ekibi bu modelleri -uzaktan algılama uydularıyla birlikte- sıcaklık ve yağış gibi süregelen hava koşullarını izlemek için kullanıyor. Bu veriler daha sonra toprak nemi, yeraltı suyu ve bitki örtüsü koşulları ölçümleriyle birleştirilerek belirli bir bölgenin yakın gelecekteki yangın riski tahmin ediliyor.
Zaitchik, “Kuzey Amazon yangın sezonu normalde mart ayında zirve yapar. 2024 yılı için yapılan tahminler, çok sıcak ve muhtemelen kuru koşulların Nisan ayına kadar devam edeceğini gösteriyor.” dedi. Bu tahminlerin gerçekleştiğini ise Brezilya Ulusal Uzay Araştırmaları Enstitüsü 28 Şubat’ta yaptığı açıklama doğruladı. Şubat ayında Brezilya Amazon’larında 2.940 yangınla rekor kırıldı. Yangın tahmin modelleri, Amazon’daki orman yangınlarında önlemler alınmasına katkı sağlıyor. Zaitchik, “Amazon çok geniş bir alan, bu nedenle yangın kontrol malzemelerinin önceden yerleştirilebilmesi çok önemli olabilir.” dedi.
Kolombiya Hidroloji, Meteoroloji ve Çevre Çalışmaları Enstitüsünün (IDEAM) benzer tahminleri, Kolombiya Amazon’undaki yangın riskinin önümüzdeki aylarda da artmasının beklendiğini gösteriyor. Kolombiya hükümeti yangın çıkması beklenen bölgelere itfaiyecileri ve uçakları yerleştirmek için çalışmalarını sürdürüyor.
Derleyen: Fatma Kübra Astam
