Bilim İnsanları Peşinde: Kara Delikler Ne Kadar Büyüyebilir?

Günümüzde bilinen en büyük kara delik, şimdiye kadar keşfedilen en büyük kümelerden biri olan Phoenix Kümesi’nde yer alan Phoenix A‘dır. Phoenix Kümesi’nin kendisi, galaksi kümesinde bulunan önceki varisi 618’den beş kat daha büyük bir kara delik. Phoenix Kümesi’nin merkezinde bulunan Phoenix A kara deliği, 5,8 milyar ışık yılı uzaklıkta bulunuyor ve tahmini 100 milyar güneş kütlesine sahip.

Bir kara deliğin ulaşabileceği en büyük büyüklüğü öğrenmek isteyen bilim insanlarından oluşan ve Yale Üniversitesi Astronomi Bölümü’nden Priyamvada Natarajan liderliğindeki bir ekip bu cevabın peşinde düştü.

Ultra Büyük Kara Delikler

Bilim insanları tarafında tüm galaksilerin kalbinde, milyarlarca güneşin kütlesine eşdeğer “süper kütleli” kara deliklerin var olduğuna inanılıyor. Ancak bazı kara delikler “süper kütleli” olmanında çok dışına çıkıyor. Bu inanılmaz kütlelere ulaşabilen kara deliklere ise “ultra büyük kara delikler” olarak biliniyor.

Natarajan Space.com’a verdiği röportajda, “Altra kütleli kara delikleri, güneşin kütlesinin 10 milyar katından fazla kütleye sahip kara delikler olarak tanımladık.”, “Süper kütleli kara delikler, güneşin kütlesinin 10 milyon katından fazla olarak tanımlanır. Yani ultra kütleli kara delikler, ortalama olarak, süper kütleli kara deliklerden 10.000 kat daha büyük olacaktır.” dedi.

Büyüklüğü Belirleyen Unsurlar Nelerdir?

Natarajan, ultra büyük kara deliklerin kütlesinin onlara ev sahipliği yapan galaksilerdeki yıldızların kütlesiyle ilişkili olduğundan bahsetti. Bu sebep ile, daha fazla yıldıza ve dolayısıyla daha büyük “yıldız kütlelerine” sahip galaksiler daha büyük süper kütleli kara deliğe ev sahipliği yapmakta.

Natarajan, “Bu ölçekleme ilişkisi, kara deliklerin nasıl büyüdüğü ve ev sahibi galaksilerde yıldız oluşumu arasında derin ve derin bir bağlantı olduğunu gösteriyor” dedi.

Kara Deliklerin Büyümesi Üzerinde Bir Sınır Var mı?

Natarajan, “Yaptığımız teorik argümanlara göre, süper kütleli kara delikler kendi büyümelerini engelliyor,” diye açıkladı. “Bu, olmasını beklediğimiz sıra: Gaz, süper kütleli kara deliği beslemek için bir galaksinin merkezine akar. Bununla birlikte, tüm gaz onu süper kütleli kara deliklerin ufkuna kadar ulaşmaz ve birikmez. Bunun yerine küçük bir kısım içeri girer ve geri kalanı kara delikler tarafından dışarı atılır.”

Kara deliğe ulaşamayan gaz sonunda çevredeki galaksilerde de bulunan gaza çarparak onu ısıtır ve dönüştürür. Bu sayede o galakside yeni yıldızların doğmasına ve zaten var olan yıldızların daha da büyümesini doğrudan etkiler. Bunun nedeni, gaz ve toz bulutları soğuduğunda ve yoğunlaştığında yıldızların oluşması.

Natarajan, galaksinin geri kalanından merkezi bölgeye gaz akma şansı olmadığı için, galaksilerin iç bölgelerindeki gaz tam olarak tüketildikten sonra kara deliğin büyümesinin bozulduğunu da ekledi.

Derleyen: Damla Irmak Çinko