Diş Hekimliğinden Sanatçılığa: Sudanlı Mültecinin Travmayı Sanata Dönüştüren Yolculuğu

Savaşın Gölgesinde Sanat: Hashim Nasr’ın Fotoğraf Yolculuğu

Sudanlı fotoğrafçı Hashim Nasr, 2023’te ülkesi Sudan’da başlayan iç savaşın etkisiyle sanatını derin bir travma ve kayıp teması üzerine kurdu. Daha önce erkeklik stereotiplerini sorgulayan çiçekli ve kalp figürlü fotoğraflar çeken Nasr, şimdi sıkça kullandığı kırmızı kumaşla savaşın kan ve acısını simgeliyor.

“Kırmızı benim için her zaman kanı ve kaybedilenleri temsil ediyor. Bu yüzden bu kırmızı kumaşı travmamızı anlatmak için kullanıyorum,” diyor Nasr. Ülkesindeki çatışmanın yarattığı acı ve göç temasını, “Savaş ve Yerinden Edilme” adlı rüya gibi projesinde anonim figürlerle beyaz Sudan geleneksel kıyafetleri içinde, konik maskeler takan kişilerin yer aldığı sürreal fotoğraflarla dile getiriyor.

Televizyon ve Kırmızı Kumaş: Savaşın Gölgesinde Yaşamak

Mısır’da yaşayan Nasr, ailesiyle birlikte sürekli televizyondan Sudan’daki savaş haberlerini izlediklerini söylüyor:
“Televizyonda gördüğümüz tek şey yıkım, kan ve kayıp.”

Fotoğraflarındaki kırmızı kumaş bazen bir bavuldan, bazen de binalar arasında akarak savaşın insanları evlerinden uzaklaştırıp yeni yuvalar aramaya zorladığını simgeliyor.

Diş Hekimliğinden Sanatçılığa: Bir Travma İfadesi

Daha önce diş hekimi olan Nasr, sanat yoluyla kişisel yaratıcı ifadenin ötesinde bir misyona sahip olduğunu belirtiyor:
“Bu savaşı ve etkilerini anlatmak benim üzerimde büyük bir sorumluluk. Kim olduğumu, savaşın beni ve ailemi nasıl etkilediğini ifade etmem gerekiyor.”

Sudan’daki savaş patlak verdiğinde Nisan 2023’te tatilde olan Nasr, ülkesiyle bağlarını koparamadı ve hala Mısır’da yaşıyor. Sudan’ın başkenti Hartum’daki büyük aile evinin milisler tarafından yağmalanması onu derinden etkiledi.

Birleşmiş Milletler’e göre, 2023’ten bu yana en az 3,3 milyon Sudanlı ülkeyi terk etti. Bunların 1,5 milyonu Mısır’a sığınırken, geri kalanları diğer komşu ülkelerde bulunuyor. Nasr’ın yakın ailesi ülkeden kaçabilmiş olsa da, 8 milyonun üzerindeki iç göçmen arasında birçok akrabası bulunuyor.

Savaşın ilk iki ayında diyaliz tedavisi gören ve evinde mahsur kalan amcası, tedaviye ulaşamadığı için hayatını kaybetti. Nasr, “Onları daha güvenli bir yere gitmeleri için sürekli uyardık, ya da en azından ilaçlarını alabilsinler diye. Ancak dışarıda çatışmalar olduğu için hiç hareket edemediler,” diye anlatıyor.

Sanatla Yükselen Ses: Instagram’dan Uluslararası Sahnelere

Covid-19 pandemisi sırasında diş hekimliği pratiği kapalıyken sanata yönelen Nasr, otoportreler çekip arkadaşlarını modeller olarak kullandı. Hâlâ yarı zamanlı diş hekimliği yapıyor ancak esas odağı artık sanat.

Fotoğraflarını Instagram gibi sosyal medya platformlarında paylaşan Nasr’ın çalışmaları, Doğu Afrika Fotoğrafçılık Ödülü gibi uluslararası ödüller kazandı, çeşitli burslar aldı ve İngiliz Fotoğrafçılık Dergisi’nin “izlenmesi gerekenler” sayısında yer aldı.

Fotoğraflarındaki dikkat çekici maskeler, modellerinin kimliklerini gizlemek için yaratıcı bir çözüm olarak ortaya çıktı. Sudan’daki riskleri göz önünde bulunduran Nasr, hem onları hem ailelerini korumayı amaçlıyor.

Savaşın Eleştirisi ve Paylaşılan Travma

Bazı fotoğrafları doğrudan savaşı eleştiriyor. Örneğin “Altının Laneti” adlı seride, Sudan’ın altın kaynaklarını yağmalayan paramiliter Güçler kadın figürü üzerinde altın kumaşlarla betimleniyor.

Ancak çoğunlukla çalışmaları, benzer travmaları, kayıpları ve sürgünü paylaşan Sudanlılarla bağ kurmayı hedefliyor. Nasr, “Bu savaş sosyal medyada ve haberlerde yeterince konuşulmuyor. Sanki göz ardı ediliyor ve bu beni daha çok konuşmaya motive etti,” diyor.

Kaynakça:

• Kaamil Ahmed, From dentist to artist: how a Sudanese exile turned to photography as an outlet for trauma, The Guardian, 11 Ağustos 2025.
• Birleşmiş Milletler Mülteci Ajansı (UNHCR) raporları.

Derleyen: Eda Azap Öztemel