Kenya’nın Kajiado ve Amboseli bölgelerinde, habitat kaybı ve iklim değişikliği nedeniyle çiftçilerin tarlalarına sızan filler, yıllardır büyük zararlar veriyor. Ancak Big Life Foundation’ın drone tabanlı izleme ve caydırma sistemi, termal kameralar ve arı sesi taklidiyle fillerin yaklaşmasını engelleyerek hasarları %80 azalttı. Bu yenilikçi yaklaşım, hem tarımı koruyor hem de vahşi yaşamı güvende tutuyor.
Detaylar haberimizde…
Kenya’da İnsan-Fil Çatışmasının Kök Nedenleri
Kenya’nın güneyindeki Kajiado ve Amboseli gibi bölgeler, hem tarım arazileri hem de fillerin doğal habitatı olarak biliniyor. Ancak son yıllarda, iklim değişikliği, kuraklık ve su kaynaklarının azalmasıyla fillerin tarlalara sızma vakaları dramatik şekilde arttı. Yaklaşık 36 bin filin yaşadığı bu alanlarda, sürüler mısır, fasulye ve domates tarlalarını ezerken, çitleri yıkıyor ve çiftçilerin geçim kaynaklarını tehdit ediyor. Anadolu Ajansı’nın 3 Kasım 2025 tarihli haberine göre, bu çatışmalar sadece ekonomik kayıplara değil, aynı zamanda misilleme olarak fillerin öldürülmesine yol açıyor.
BBC’nin 2024 raporunda da vurgulandığı üzere, Afrika genelinde insan-filler çatışması yıllık 500’den fazla insani ve binlerce fil kaybına neden oluyor. Kenya’da ise, genişleyen yerleşimler ve tarım alanları, fillerin göç yollarını daraltıyor. Çiftçiler, gece gündüz tarlalarını korumak için geleneksel yöntemlere başvuruyor: Tınazlar çalma, ateş yakma veya araçlarla kovalama. Ancak bu yöntemler hem yetersiz hem de tehlikeli; fillerin saldırganlaşmasına ve yaralanmalara yol açıyor. Maasai toplulukları gibi yerel halk, bu durumdan en çok etkilenenler arasında yer alıyor.
Drone Teknolojisinin Devreye Girişi
Soruna yenilikçi bir çözüm olarak drone’lar devreye girdi. Big Life Foundation gibi koruma örgütleri, termal kameralarla donatılmış drone’ları kullanarak fillerin hareketlerini 7/24 izliyor. Bu cihazlar, devasa hayvanların vücut ısısını algılayarak sürülerin konumunu belirliyor ve GPS entegrasyonuyla gerçek zamanlı veri sağlıyor. Yaklaşan bir sürü tespit edildiğinde, drone operatörleri devreye giriyor.
Drone’lar, 4 kilometre mesafeden fillerin üzerine uçarak caydırma modunu aktif hale getiriyor. Işıklar ve yüksek perdeden vızıltı sesi –arı sürüsünü taklit eden bir özellik– fillerin doğal korkusunu tetikliyor. Filler, göz ve hortum bölgelerinin arı sokmalarına karşı hassas olması nedeniyle bu sese içgüdüsel olarak tepki veriyor ve tarlalardan uzaklaşıyor. Bu yöntem, önceki yaklaşımlardan (araçlar, spot lambalar veya boş mermi atışı) çok daha güvenli; operatörlerin hayvanlara yaklaşmasını gerektirmiyor.
Reuters’ın 2025 analizine göre, benzer drone sistemleri Tanzanya ve Güney Afrika’da da test ediliyor ve başarı oranı %70’i aşıyor. Kenya’daki pilot program, güneydeki vahşi yaşam koruma alanlarında uygulanıyor ve yerel rangers’lara eğitim veriliyor.
Projenin Uygulanışı ve Ana Aktörler
Big Life Foundation’ın öncülüğünde yürütülen bu proje, Kenya Wildlife Service (KWS) ile işbirliği yapıyor. Drone pilotu ve vahşi yaşam memuru Corp. David Ntinina, sistemin avantajlarını şöyle anlatıyor: “Drone, meşaleler veya araçlardan çok daha güvenli. Yakınlaşmaya gerek yok.” Ntinina, drone’ların doğal davranışı tetiklediğini ekliyor: “Vızıltı, arıları hatırlatıyor; filler yaklaşmadan uzaklaşıyor.”
Yerel çiftçiler de projeden memnun. Kajiado’daki Maasai çiftçisi Lekato Saitoti, “Drone’lardan önce bağırmak, tınaz çalmak veya ateş yakardık, ama onlar umursamazdı. Şimdi vızıltıyı duyunca hemen kaçıyorlar; sihir gibi çalışıyor” diyor. Başka bir çiftçi Joel Mulinga ise, “Filler en büyük sorunumuzdu. Artık drone desteğiyle hızlı ve güvenli yönetiyoruz” şeklinde konuşuyor. Mulinga, geceleri tarlaları koruma korkusunun azaldığını belirtiyor: “Artık uyuyabiliyoruz; hem tarlalar hem filler korunuyor.”
Proje kapsamında, drone’lar infrared beslemelerle gece görüşü sağlıyor ve topluluklara SMS uyarıları gönderiyor. Bu sayede çiftçiler ve rangers, önleyici devriyeler düzenleyebiliyor. Wired’ın 2024 haberi, drone’ların vahşi yaşam korumasında giderek artan rolünü vurguluyor; bu teknolojinin maliyet-etkinliği, geleneksel yöntemlere göre %50 daha düşük.
Elde Edilen Sonuçlar ve Faydalar
Pilot uygulamanın ilk aylarında, tarım hasarları %80 oranında düştü. Fillerin yaralanma veya ölüm vakaları azaldı; misilleme olayları neredeyse sıfırlandı. Topluluklar, drone verilerini paylaşarak rangers’larla daha yakın işbirliği yapıyor. Bu, sadece ekonomik değil, ekolojik bir kazanım: Fillerin popülasyonu korunurken, çiftçilerin güveni artıyor.
The Guardian’ın 2025 raporuna göre, drone’lar gibi teknolojiler, Afrika’da insan-vahşi yaşam çatışmalarını %60 azaltma potansiyeline sahip. Kenya’da bu proje, biyoçeşitliliği koruma hedeflerine katkı sağlıyor; filler, ekosistemin “mühendisleri” olarak tohum dağılımı ve su yolları açmada kritik rol oynuyor.
Karşılaşılan Zorluklar ve Gelecek Planlar
Her ne kadar etkili olsa da, proje bazı engellerle karşılaşıyor. Drone ekipmanlarının yüksek maliyeti (her birim 5-10 bin dolar) ve eğitim ihtiyacı, kırsal alanlarda erişimi sınırlıyor. Hava koşulları –yağmur veya rüzgar– uçuşları engelleyebiliyor. Ayrıca, drone’ların şarjı ve bakım altyapısı yetersiz.
Gelecekte, Big Life Foundation güneş enerjili şarj sistemleri ve topluluk sahipli drone üniteleri planlıyor. Bu, yerel halkın kendi sistemlerini yönetmesini sağlayacak. Hükümet, 2026’ya kadar ülke çapında genişletmeyi hedefliyor. Uzmanlar, bu modelin diğer çatışma bölgelerine (örneğin, Hindistan’daki fil-kaplan etkileşimleri) uyarlanabileceğini belirtiyor.
Türkiye ve Global Perspektiften Dersler
Türkiye’de benzer insan-vahşi yaşam çatışmaları, örneğin Karadeniz’deki kurt veya ayı saldırılarıyla yaşanıyor. Orman ve Su İşleri Bakanlığı’nın drone tabanlı izleme projeleri (örneğin, milli parklar için), bu Kenya modelinden ilham alabilir. KVKK ve veri gizliliği açısından, drone’ların topluluk verilerini koruma mekanizmaları önemli. Global olarak, drone teknolojisi tarım ve koruma sektöründe devrim yaratıyor; FAO’nun 2025 raporuna göre, Afrika’da 100’den fazla benzer proje devrede.
Bu girişim, teknolojiyle doğayı uzlaştırmanın en güzel örneklerinden biri. Kenya’da drone’lar, sadece tarlaları değil, barışı da koruyor.
