- Dijital görüntüleme teknolojileri ile küratörler, Gentileschi’nin orijinal nü eserini tümüyle ortaya çıkardı.
- Restoratörler, küratörlerin ilk kez tavandan kaldırdığı tabloyu ince dişli bir tarakla inceleyerek her nanometreyi ve her ince boya katmanını inceledi.
- Sanatçının, resim sürecinde çalışmada yaptığı değişikliklerin silik işaretleri olan pentimenti’nin yanı sıra Il. Volterrano’nun sonradan yaptığı eklemeler keşfedildi.
400 yılı aşkın bir süre önce İtalyan barok sanatçı Artemisia Gentileschi, Floransa’da aldığı ilk sipariş üzerine, Rönesans Döneminin önemli isimlerinden Michelangelo’nun evi olan Casa Buonarroti’nin tavanını “Eğim Alegorisi” başlıklı nü bir kadın tablosuyla süsledi. Yarım yüzyıldan kısa bir süre sonra figür, mavi perdeler ile sansürlendi.
Şimdi, dijital görüntüleme teknolojileri ile küratörler, Gentileschi’nin orijinal nü eserini tümüyle ortaya çıkardı. Yeniden yaratılan figür, Casa Buonarroti’deki “Artemisia Michelangelo Müzesinde” serginin baş eseri. Sergi, “Artemisia UpClose” projesinin bir sonucu olarak tabloyu incelemek ve restore etmek için bir yıl boyunca müze galerilerinde, ziyaretçilerin gözü önünde yürütülen bir çalışmanın ürünü.
Gentileschi’yi ilk olarak 1618 yılında işe alan, ünlü ressamın yeğeni Michelangelo Buonarroti oldu. Ancak 1684 yılında, büyük yeğeni Leonardo Da Buonarroto, eşinin ve çocuklarının çıplak kadın formuna maruz kalmasından rahatsız olunca Baldassarre (II. Volterrano) Franceschini’yi figürün mahrem yerlerini gizleyecek perdeler eklemesi için tuttu.
Projenin sponsorluğunu üstlenen ve kadınların kültüre tarihsel katkılarına adanmış bir İngiliz sivil toplum kuruluşu olan Calliope Arts’ın kurucu ortağı Wayne McArdle yaptığı açıklamada, “Bu figürü sanal olarak ‘ortaya çıkarma’ ve Artemisia tarafından orijinal olarak resmedilen görüntüyü ortaya çıkarma olasılığı, ‘sıradan’ bir restorasyonu, peçelerin ardındaki kadını keşfetme arayışına dönüştürdü.” dedi.
Cannes yakınlarındaki Musée d’Art Classique de Mougins’in kurucusu İngiliz koleksiyoner Christian Levett’in sağladığı ek fon, önümüzdeki yıl “Femmes Artistes du Musée de Mougins” adıyla yeniden açılacak.
Baş konservatör Elizabeth Wicks, “Sansür örtüsü, iki nedenden dolayı kaldırılmayacaktı. İlk olarak Il. Volterrano tarafından orijinalinden elli yıldan daha az bir süre sonra uygulanan kalın yağlı boya katmanlarının kaldırılması, Artemisia’nın üst boyanın hemen altındaki hassas sırlarını riske atabilir. İkincisi, tüller önemli bir Barok sanatçısı tarafından uygulanmıştır ve artık resmin tarihinin bir parçasıdır.” dedi.
Restoratörler, küratörlerin ilk kez tavandan kaldırdığı tabloyu ince dişli bir tarakla inceleyerek her nanometreyi ve her ince boya katmanını inceledi. Bir reflektograf perdenin altına bakabildi ve kimyasal analiz sanatçının kullandığı her bir pigmenti tanımlayabildi.
Sanatçının, resim sürecinde kompozisyonda yaptığı değişikliklerin silik işaretleri olan pentimenti’nin yanı sıra Il. Volterrano’nun sonradan yaptığı eklemeler keşfedildi.
Wicks, “Figürün uyluk kısmını kaplamakta olan beyaz kurşun pigmenti görmek için röntgen çekilmesi gerekti. Ama sonunda Artemisia’nın orijinalinin bilimsel temele dayanan bir görüntüsünü elde ettik.” diyor.
Yapılan detaylı mekanik temizlik sonucunda, figürün göbek deliği ve baldırında, eserin yaratılışından oluşan ve zaman içinde donmuş bir parmak izi de görülebiliyordu. Wicks, “Parmak izi, orijinal boya ıslakken yapılmış ve büyük olasılıkla Artemisia’nın kendisine ait.” diye ekledi.
Tarihi eseri gelecek için sağlamlaştırmak amacıyla konservatörler, orijinal tuvalin çevresine iki set tuval şeridi uyguladı. Boya katmanlarını sağlamlaştırmak ve yüzeyde meydana gelen bozulmaları düzeltmek için çalıştı. Ayrıca tuvalin gerginliğini daha iyi kontrol edebilmek için tablo, genişletilebilir bir sedyeye aktarıldı.
Ancak mevcut sergide izleyiciler resmi, göz hizasında görebiliyor ve yine alegorik figürün hem orijinal hem de sansürlenmiş hâlini görebiliyor. Ayrıca sergi Gentileschi’nin eserini, Genç Buonarroti’nin Michelangelo’nun erdemlerinin bir kutlaması olarak tavan için sipariş ettiği eserler bağlamında da inceliyor.
Serginin asıl amacı, son yıllarda sadece mesleki başarısı ve sanatsal becerisiyle değil, aynı zamanda kişisel trajedinin üstesinden gelmek zorunda kalan bir kadın olarak da takdir edilen Gentileschi’yi kutlamaktı. Sergiye, Florentine Press’ten çıkan “Artemisia UpClose” adlı yeni bir kitap ve yakında başlayacak bir konferans dizisi eşlik ediyor.
“Artemisia Gentileschi’yi bir ev ismi hâline getirmek ve çığır açan sanat eserlerine ilgi uyandırmak istediklerini belirten Calliope Arts’ın kurucularından Margie MacKinnon yaptığı açıklamada, Artemisia’nın erken dönem kadın sanatçılar için bir “geçiş dönemi” olduğunu söyledi. MacKinnon, “Geçmişi çok dramatik, resimleri çok güçlü ve başarıları çok etkileyici. İnsanlar, ‘Neden onu daha önce duymadım ve öğrenmem gereken diğer kadın sanatçılar kimler?’ diye merak ediyor.” dedi.
“Michelangelo Müzesi’nde Artemisia”, 8 Ocak 2024 tarihine kadar Casa Buonarroti, Floransa-İtalya’da görülebilir.
Derleyen: Burçin Bağatur
