Gladys West: GPS'in Kahramanı

Günümüzde hepimizin kullandığı GPS teknolojisinin arkasında, az bilinen bir isim var: Gladys West. Amerikalı matematikçi West, karmaşık hesaplamaları ve Dünya’nın şeklinin modellenmesi konusundaki çalışmalarıyla GPS’in doğruluğunu sağlayan temel taşlarından birini oluşturdu.

Gladys West, 1930 yılında Virginia’da yoksul bir çiftçi ailesinin çocuğu olarak dünyaya geldi. O dönemde, bir siyahi kadın için gelecek beklentileri oldukça sınırlıydı. Ancak West, zekası ve çalışkanlığı sayesinde tüm engelleri aşarak matematik alanında başarılı bir kariyere imza attı.

1956 yılında ABD Deniz Kuvvetleri’nde matematikçi olarak işe başlayan West, burada karmaşık denklemleri elle çözme yeteneğiyle tanındı. Daha sonra bilgisayar programlama alanına geçiş yaparak hesaplamaları otomatikleştirdi. İlk büyük projelerinden biri, Plüton’un Neptün’e göre hareketini belirlemek için 100 saatlik bilgisayar hesaplamaları gerektiren bir programdı.

1978’de West, dalga yüksekliği, su sıcaklığı, akıntılar, rüzgarlar, buzdağları ve kıyı özellikleri de dahil olmak üzere çok çeşitli oşinografik koşullar ve özellikler hakkında veri sağlamak üzere tasarlanmış deneysel bir ABD okyanus gözetleme uydusu olan Seasat’ın proje müdürü olarak atandı.

1970’ler ve 80’lerde West, Dünya’nın şeklinin matematiksel modellemesi üzerine çalıştı. Geoid adı verilen bu model, GPS sisteminin herhangi bir yerin konumunu doğru bir şekilde hesaplamasını sağlayan temel unsurdur. West, yerçekimi, gelgitler ve diğer kuvvetlerin Dünya yüzeyine etkisini hesaba katarak uyduların yörüngelerini hassas bir şekilde hesaplayabilen bir program geliştirdi.

West’in Seasat üzerindeki çalışmasından, Dünya yüzeyinin bilgisayar modellerini oluşturmak üzere programlanmış bir uydu olan GEOSAT ortaya çıktı. Bir bilgisayara yer çekimini, gelgitleri ve Dünya yüzeyinde etkili olan diğer kuvvetleri hesaba katmayı öğreterek, West ve ekibi uyduların yörüngelerini hassas bir şekilde hesaplayabilen bir program yarattı.

West’in çalışmaları, GPS teknolojisinin günlük hayatımızın vazgeçilmez bir parçası haline gelmesinde kritik bir rol oynadı. Navigasyon, harita uygulamaları, lojistik, acil durum hizmetleri ve daha birçok alanda GPS, West’in katkıları sayesinde mümkün oldu.

Gladys, 1956 yılında Virginia, Dahlgren’deki bir silah laboratuvarı olan ABD Deniz Kuvvetleri Deneme Sahası’nda yalnızca dördüncü siyahi çalışan olarak matematikçi olarak işe alındı.

Ancak West’in başarıları uzun süre gölgede kaldı. Irkı ve cinsiyeti nedeniyle, çalışmaları hak ettiği takdiri görmedi. Neyse ki, son yıllarda West’in katkıları daha geniş çapta tanınmaya başladı. 2018 yılında Virginia Genel Kurulu tarafından GPS’in geliştirilmesine yaptığı katkılardan dolayı onurlandırıldı ve aynı yıl Hava Kuvvetleri Uzay ve Füze Öncüleri Onur Listesi’ne alındı.

Gladys West’in hikayesi, azim, zeka ve bilimsel merakın sınır tanımadığını gösteren ilham verici bir örnek. GPS teknolojisinin arkasındaki “gizli kahraman” olarak, West’in başarıları gelecek nesillere ışık tutmaya devam edecek.

Derleyen: Enis Yabar