Çoğu kişi için işletim sistemleri ya bilgisayar ile aynı şey ya da Windows’dan ibaret. Bu yazıda işletim sistemi aslında nedir bundan bahsediyoruz ve modern işletim sistemlerine genel olarak bir göz gezdiriyoruz.
İşletim sistemi, en klasik tanımıyla bir bilgisayardaki donanımı ve diğer yazılımları çalıştırmaya ve yönetmeye yarayan güçlü ve geniş kapsamlı program grubuna verilen addır.
Dizüstü bilgisayarınız, tabletiniz, masaüstünüz, akıllı telefonunuz, akıllı saatiniz ve modeminiz dahil olmak üzere tüm bilgisayarlar ve bilgisayar benzeri cihazlar işletim sistemleri sayesinde çalışır.
İşletim Sistemleri
İşletim sistemlerinin çoğunun adını muhtemelen duymuşsunuzdur. Bunlardan bazıları Microsoft Windows sürümleri (Windows 11, Windows 10, Windows XP), Apple’ın MacOS’i (eski adıyla OS X), Chrome OS ve çeşitli Unix ve Linux dağıtımları olarak sıralanabilir.
Tüm bilgisayar ve bunun benzeri cihazların çalışması için işletim sistemi gerektiğini duyduktan sonra aklınıza “Dünyada kaç tane işletim sistemi var?” gibi bir soru gelebilir. Bilgisayarlar için üç ana işletim sistemi vardır: Windows, Apple ve GNU/Linux dağıtımları. Mobil cihazlar için iki ana işletim sistemi Android ve iOS’tur. Bunlar dışında sadece Samsung cihazlarda çalışan Samsung’un One UI sistemi gibi yalnızca belirli cihazlar için yapılmış sayısız başka işletim sistemi vardır.
İşletim Sistemleri ve Programlar
Çoğu program, sadece Windows (Microsoft) veya sadece MacOS (Apple) gibi yalnızca bir şirketin işletim sistemiyle çalışacak şekilde tasarlanmıştır.
Bir program, hangi işletim sistemlerini desteklediğini açıkça söyler ve bunu gerekirse çok kesin bir şekilde yapar. Örneğin, bir video düzenleme programı Windows 11 ve Windows 10’u destekleyebilir ancak Vista ve XP gibi eski Windows sürümlerini desteklemeyebilir.
Yazılımcılar, programların farklı işletim sistemleriyle çalışan diğer sürümlerini de geliştirebilir. Video düzenleme programı örneğine dönersek yazılım şirketi, programın aynı özelliklere sahip yalnızca macOS ile çalışan başka bir sürümünü de yayımlayabilir.
Bir yazılımın çalışma kriteri olarak sisteminizin 64-bit veya 32-bit olup olmadığını bilmek de önemlidir.
Sanal makineler (virtual machines) adı verilen özel yazılım türleri, gerçek bilgisayarları taklit eder. Sanal makineler sayesinde halihazırda tek bir işletim sistemi içinde farklı işletim sistemleri kurabilir ve o sisteme özgü programları çalıştırabilirsiniz.
İşletim Sistemi Hataları
Bir işletim sistemi birçok şekilde bozulabilir veya zarar görebilir. Ancak bu sorunlar nispeten nadirdir.
En bilinen işletim sistemi hatası muhtemelen Windows’un mavi ekran hatasıdır (BSOD veya tam adıyla Blue Screen of Death). Windows’un popülerliği sayesinde bu hata dilimize “mavi ekran vermek” olarak da geçmiştir.
İşletim Sistemi Güncellemeleri
Tüm modern işletim sistemlerinde sistemi güncel tutmak için yerleşik bir mekanizma bulunur. Windows’ta bu işi Windows Update yapar. Birçok GNU/Linux sürümü, Android veya iOS gibi diğer işletim sistemleri de Windows’a benzer şekilde çalışır.
Bir işletim sistemini güncel tutmak güvenlik ve istikrar açısından hayati önem taşır. Bilgisayarınızı güncellemek bilgisayar korsanlarının (hacker) cihazınıza girmesini önlemeye yardımcı olabilir.
Gelecekte İşletim Sistemleri
İşletim sistemleri gelecekte çeşitlenmeye devam edecek, yeni işletim sistemleri ortaya çıkacak ve eski işletim sistemlerinden bazıları kullanımdan kalkacak. Bilgisayar benzeri ürünlerde kullanılmak üzere yakın zamanda üretilen işletim sistemlerinden olan Google’ın ChromeOS’i ve akıllı saatlerdeki Wear gibi işletim sistemleri ileride daha popüler olması beklenen sistemlerden sadece ikisi.
