- KeÅŸfedilen üç uydudan Uranüs’ün yörüngesinde yer alan bir, Neptün’ün yörüngesinde yer alan ise iki adet uydu GüneÅŸ sisteminin yeni sakinleri oldu.
- Sayısal tanımlamalarına bakılacak bu yeni üç uyduya önümüzdeki yıllarda resim, edebiyat ve mitolojiden esinlenilerek isimler verilecek.
- Uranüs uydularının bir çoÄŸunda olduÄŸu gibi S/2023 U1 uydusu da William Shakespeare’in oyunlarından bir karakterin adını, Neptün’ün uydusu ise Yunan mitolojisinden bir isim alacak.
KeÅŸfedilen üç uydudan Uranüs’ün yörüngesinde yer alan bir, Neptün’ün yörüngesinde yer alan ise iki adet uydu GüneÅŸ sisteminin yeni sakinleri oldu. Bu üç uydu aslında birkaç yıl önce tespit edilmiÅŸti ancak kısa bir süre önce Uluslararası Astronomi BirliÄŸinin (IAU) Küçük Gezegen Merkezi (uydular, asteroitler ve kuyruklu yıldızlar gibi güneÅŸ sisteminde bulunan yeni nesnelerinin adlandırılmasından sorumlu kurum) tarafından onaylandı. Sayısal tanımlamalarına bakılacak bu yeni üç uyduya önümüzdeki yıllarda resim, edebiyat ve mitolojiden esinlenilerek isimler verilecek.
Uranüs’ün yeni uydusu S/2023 U1, sadece 8 kilometre geniÅŸliÄŸinde olup Mars’ın küçük ebatlardaki uydusu Deimos ile birlikte güneÅŸ sisteminde yer alan sekiz gezegenden herhangi birinin etrafında olan bilinmiÅŸ en küçük uydulardan biri. Uranüs’ün etrafındaki yörüngesini yaklaşık 680 günde tamamlayan bu küçük uydu, gezegenin toplam uydu sayısını 28’e çıkarıyor. DiÄŸer Uranüs uyduları gibi S/2023 U1’de William Shakespeare’in oyunlarından bir karakterin adını alacak ve daha önce keÅŸfedilen Titania, Oberon ve Puck gibi uyduların arasına katılacak.
Neptün’ün yeni uyduları S/2002 N5 ve S/2021 N1 sırasıyla yaklaşık 23 km ve 14 km geniÅŸliÄŸinde. S/2021 N1’in Neptün’ün yörüngesinde dönmesi yaklaşık 9 yıl sürerken S/2002 N5’in ise ÅŸu anda bilinen 16 uydusu bulunan GüneÅŸ’ten en uzak olan gezegenin yörüngesinde dönmesi neredeyse 27 yıl sürüyor. DiÄŸer Neptün uyduları gibi yeni keÅŸfedilen gezegenler de Yunan mitolojisindeki deniz tanrısı Nereus’un kızları olan Nereid’lerin adlarını taşıyacak. Yeni uyduların her biri yer tabanlı teleskoplar kullanılarak tespit edildi ki bu da küçük boyutlardaki nesneler ve gezegenimize olan uzaklıkları düşünüldüğünde hiç de kolay deÄŸil. Washington D.C.’deki Carnegie Bilim Enstitüsünde üç keÅŸifte de yer alan astronom Scott Sheppard yaptığı açıklamada, “Yeni keÅŸfedilen üç uydu, bu iki buz devi büyüklüğündeki gezegenin etrafında ÅŸimdiye kadar yer tabanlı teleskoplar kullanılarak bulunan en sönük uydular. Bu kadar sönük nesneleri ortaya çıkarmak için özel görüntü iÅŸleme sistemleri gerekti.” dedi.

Yeni bulunan uydular o kadar küçük ve uzak mesafede ki özellikle normal hareket düzeyleri Uranüs veya Neptün’ün yer tabanlı görüntülerinde çoÄŸu arka planda kalan uzak mesafedeki yıldızlar ve galaksilerle karşılaÅŸtırıldığında fark edilemeyecek kadar küçük. Gök bilimciler bu soruna çözüm bulmak için uzun pozlamalı görüntüleri alarak yıldız ve galaksilerde olduÄŸu gibi arka plandaki nesneleri bulanık hale getirildiÄŸi görüntüleri oluÅŸturabilmek için bu pozları bir araya getirdi. Bu istifleme yöntemi, her bir gezegenle kıyaslandığında seçilmesi zor hareketleri olan nesnelerin çok daha net bir ÅŸekilde öne çıkmasını saÄŸladı. Sheppard, bu tekniÄŸin gök bilimcilere “görüntülerdeki uyduları arka plandaki karmaşıklığın içerisinden çıkarma” olanağı verdiÄŸini söyledi.
Yeni üç uydu, yakın zamanda güneÅŸ sistemindeki gezegenlerin etrafında keÅŸfedilen tek uydular deÄŸil. Åžubat 2023’te IAU, Jüpiter’in etrafında 12 yeni uydu olduÄŸunu doÄŸrulayarak toplam uydu sayısını 92’ye çıkarmıştı. Ancak geçen yıl mayıs ayında IAU Satürn’ün etrafında 62 yeni uydu daha keÅŸfederek toplam uydu sayısını 145’e çıkardı ve en çok uyduya sahip gezegen unvanını Jüpiter’den geri aldı. ÇoÄŸunluÄŸu sadece birkaç mil geniÅŸliÄŸinde olan bu yeni uyduların büyük bir kısmı da Dünya merkezli teleskoplar kullanılarak keÅŸfedildi. Son keÅŸiflerle birlikte görüntü istifleme gibi yeni tekniklerin ve daha güçlü yer tabanlı teleskopların, araÅŸtırmacıların kozmik sistemin dışına daha fazla ve daha net bir ÅŸekilde bakmalarına nasıl izin verdiÄŸini gösteriyor.
Derleyen: Burçin Bağatur