ABD, akıllı telefonlardan savaş silahlarına kadar her şey için hayati önem taşıyan yarı iletken endüstrisinde Çin’in ilerlemesini engellemeye yönelik çabalarını arttırıyor.
Ekim ayında Washington, şimdiye kadarki en geniş ihracat kontrollerinden bazılarını açıkladı: dünyanın neresinde üretilirse üretilsin, ABD araçlarını veya yazılımlarını kullanarak Çin’e çip ihraç eden şirketler için lisans gerekecek.
Washington’un önlemleri aynı zamanda ABD vatandaşlarının ve yeşil kart sahiplerinin belirli Çinli çip şirketlerinde çalışmasını da engelliyor. Bu durum, Çin’e giden önemli bir Amerikan yetenek hattını kesiyor ve bu da üst düzey yarı iletkenlerin gelişimini etkiliyor.
ABD Bunu Neden Yapıyor?
Gelişmiş çipler süper bilgisayarlara, yapay zekaya ve askeri donanıma güç sağlamak için kullanılıyor. ABD, Çin’in bu teknolojiyi kullanmasının kendi ulusal güvenliğine tehdit oluşturduğunu söylüyor.
ABD Ticaret Bakanlığı müsteşarı Alan Estevez kuralları açıklarken, amacının ABD’nin “askeri uygulamaları olan hassas teknolojilerinin” Çin tarafından edinilmesini önlemek için elinden gelen her şeyi yaptığından emin olmak olduğunu söyledi.
“Tehdit ortamı her zaman değişiyor ve biz de tehditleri ele aldığımızdan emin olmak için bugün politikalarımızı güncelliyoruz.” dedi.
Çin, kontrolleri “teknoloji terörizmi” olarak adlandırdı. Asya’da Tayvan, Singapur ve Güney Kore gibi çip üreten ülkeler de bu sert savaşın küresel tedarik zincirini nasıl etkilediği konusunda endişelerini dile getirdiler. Geçtiğimiz hafta çip anlaşmazlığında üç önemli gelişme yaşandı.
Daha Fazla Çinli Firma ‘Varlık Listesinde’
Biden yönetimi, aralarında büyük çip üreticisi YMTC’nin de bulunduğu 36 Çinli şirketi daha Washington’un “varlık listesine” ekledi. Bu, Amerikan şirketlerinin bu şirketlere belirli teknolojileri satmak için hükümet iznine ihtiyaç duyacağı anlamına geliyor ve izni almak da oldukça zor.
ABD’nin kısıtlamalarının geniş etkileri var. Geçtiğimiz hafta İngiltere merkezli bilgisayar çipi tasarımcısı Arm, ABD ve İngiltere’nin kontrolleri nedeniyle en gelişmiş tasarımlarını teknoloji devi Alibaba dahil Çinli firmalara satmadığını doğruladı.
Arm, “Faaliyet gösterdiği alanlarında yürürlükteki tüm ihracat yasa ve yönetmeliklerine uymaya kararlı olduğunu” söyledi.
Çin DTÖ’ye Şikâyette Bulundu
Çin, yarı iletkenler ve diğer ilgili teknolojiler üzerindeki ihracat kontrolleri nedeniyle ABD’yi Dünya Ticaret Örgütü’ne (DTÖ) şikâyet etti.
Bu, Başkan Joe Biden’ın Ocak 2021’de göreve gelmesinden bu yana Pekin’in ABD’ye karşı açtığı ilk DTÖ davası.
Çin, DTÖ’ye yaptığı başvuruda ABD’nin “bilim, teknoloji, mühendislik ve imalat sektörlerindeki liderliğini” korumak için ihracat kontrollerini kötüye kullandığını iddia etti. ABD’nin eylemlerinin “küresel endüstriyel tedarik zincirlerinin istikrarını” tehdit ettiğini de ekledi.
ABD İhracat İdaresi Ticaret Bakan Yardımcısı Thea Kendler, “ABD’nin ulusal güvenlik çıkarları, ileri teknolojilere erişimi engellemek için kararlı bir şekilde hareket etmemizi gerektiriyor.” dedi.
Şikâyette, ABD’nin yaklaşık 2.800 Çin malının ihracatına kısıtlama getirdiği, ancak bunların sadece 1.800’üne uluslararası ticaret kuralları uyarınca izin verildiği belirtiliyor.
ABD’nin konuyu çözüme kavuşturmak için 60 günü var. Aksi takdirde Çin’in davanın incelenmesi için bir panel talep etme hakkı olacak.
Bu ayın başlarında DTÖ, ABD’nin eski Başkanı Donald Trump döneminde çelik ve alüminyuma uyguladığı gümrük vergilerinin küresel ticaret kurallarını ihlal ettiğine karar vermişti. Çin’in ABD’ye sattığı tüm malların üçte ikisi gümrük vergisine tabî.
ABD, kararı “şiddetle reddettiğini” ve tedbirleri kaldırma niyetinde olmadığını söyledi.
Japonya ve Hollanda ile Görüşmeler
Japonya ve Hollanda, Çin’e ihracat kontrolleri uygulayarak Japon ve Hollandalı şirketlerin Çin pazarına gelişmiş ürünler satma kabiliyetlerini sınırlandırabilir.
Pazartesi günü Beyaz Saray ulusal güvenlik danışmanı Jake Sullivan, ABD’nin Pekin’e yönelik benzer kontrolleri benimseme konusunda iki büyük çip üretim ekipmanı tedarikçisiyle görüşmeler yaptığını söyledi.
Sullivan gazetecilere verdiği demeçte, “Herhangi bir duyurunun önüne geçmeyeceğim. Sadece görüşmelerin samimiyetinden, içeriğinden ve yoğunluğundan çok memnun olduğumuzu söyleyeceğim.” dedi.
ABD kontrolleri sadece çip üreticilerini değil, çip üretim ekipmanı üreticilerini de etkiliyor.
Japonya ya da Hollanda’daki büyük şirketler üst düzey makinelerinin büyük ve kazançlı alıcılarını kaybedebilir.
Hollandalı çip ekipmanı üreticisi ASML Holding NV’nin CEO’su Peter Wennink, Hollanda’nın Çin’e ihracatında kısıtlama gerekip gerekmediğini sorguladı. Wennink, Hollanda hükümetinin ABD’nin baskısına yanıt olarak ASML’nin en gelişmiş litografi (taş baskı) makinelerini 2019’dan bu yana Çin’e satmasını zaten durdurduğunu söyledi.
Hollanda medyasına verdiği demeçte “Belki de masaya oturmamız gerektiği düşünülüyor ama ASML çoktan fedakârlıklarını yaptı.” dedi.
İleride Ne Olacak?
Çip üreticileri de yeni ürünleri desteklemek için daha gelişmiş çipler üretme baskısı altında.
Örneğin Apple’ın yeni dizüstü bilgisayarında sektör lideri Taiwan Semiconductor Manufacturing Company’nin 3 nanometre ölçülerinde çipleri kullanılacak. Daha kolay anlaşılması için, bir insan saçı yaklaşık 50.000 ila 100.000 nanometre ölçülerinde bilgisini verebiliriz.
Analistler, Pekin’in yarı iletkenlerin üretimine öncelik vermek ve sektörde süper güç olmak istediğini açıkça söylemesine rağmen, ABD kontrollerinin Çin’i diğer çip üreticisi ülkelerin daha da gerisine düşürebileceğini söylüyor.
Son önlemler ekim ayında açıklananlar kadar kapsamlı olmasa da ABD, Çin’in çip endüstrisini halihazırda önemli ölçüde izole etmiş durumda.
Derleyen: Onur BEDEK
