Dünya’nın havasında birikerek pek çok değişikliğe sebep olan sera gazları, gezegenin ortalama sıcaklığını yükseltiyor. Gezegenimizin atmosferi endüstri öncesi çağdan bu yana daha da tozlu hale geldi. Bir çalışmaya göre bu fazla tozlar, iklim değişikliğinin bazı etkilerine karşı koyarak gezegeni biraz soğutuyor.
Çalışma, Nature Reviews Earth & Environment dergisinde salı günü yayımlanandı. Yeni analize göre atmosferik tozun etkileri neredeyse tüm iklim çalışmalarında ve projeksiyonlarında yer almıyor.
Çalışmanın baş araştırmacısı ve Los Angeles’taki California Üniversitesinde atmosfer fizikçisi olan Jasper Kok yaptığı basın açıklamasında, “İklim tahminlerinin mümkün olduğunca doğru olmasını istiyoruz ve bu toz artışı sera ısınmasının %8’ini maskelemiş olabilir.” dedi.
Kok, tozun etkilerinin gelecekteki iklim modellerine eklenmesiyle bilim insanlarının bu modelleri geliştirebileceğini de sözlerine ekledi. “Bu çok büyük önem taşıyor çünkü daha iyi tahminler iklim değişikliğinin nasıl hafifletileceği ya da uyum sağlanacağı konusunda daha iyi kararlar alınmasını sağlayabilir.”
Kok ve ekibinin ilk olarak atmosferik tozun zaman içinde nasıl değiştiğini anlamaları gerekiyordu. Bilgisayar modellemesi ile buz çekirdekleri ve tortu kayıtlarından elde edilen mevcut verileri kullanarak atmosferdeki büyük toz parçacıklarının miktarının sanayi öncesi çağa kıyasla günümüzde yaklaşık %55 oranında arttığını buldular. Toz seviyesindeki artışın pek çok nedeni olsa da asıl mesele artan tarım ve kalkınma gibi arazi kullanım değişiklikleri ile kuraklık gibi iklim değişiklikleri.
Daha sonra tozun genel olarak iklimdeki etkilerini belirleyen ekip, tozun iklimle girdiği farklı etkileşimleri buldular. Toz parçacıkları Güneş’ten ve Dünya yüzeyinden ısı saçarak ve emerek gezegeni hem soğutabilir hem de ısıtabilir. Ya da Dünya’nın kendisinden yayılan ısıyı emebilir ve tutabilir. Etkiler ayrıca bölgeye göre de değişir: Yansıtıcı çöller, buz ve kar üzerindeki toz ısınmayı arttırırken, okyanuslar ve karanlık ormanlar üzerindeki toz soğumaya neden olur.
Tozun etkisinin yönü ve büyüklüğü ise parçacık boyutu, radyasyonun dalga boyu ve altındaki arazi örtüsü gibi faktörlere bağlı. Ayrıca atmosferdeki su ve diğer bileşiklerle kimyasal tepkimeye girerek ısıyı etrafa kaydırabilir ve bulut döngülerini değiştirebilir. Buna ek olarak, suya karışan toz, besin maddelerini de beraberinde taşır ve böylece fitoplankton üretkenliğini artırarak okyanusların emdiği karbondioksit miktarını yükseltir; bu da iklim değişikliğini doğrudan etkiler.
Atmosferik tozun küresel sıcaklığı tam olarak nasıl ve ne kadar değiştirdiğini anlamak zor. Kok ve ekibi, tozla ilgili 12 farklı parametrenin ısı etkilerini hesapladılar. İşlemlerin sonucunda atmosferdeki tozun hesaplanan maksimum soğutma etkisi yaklaşık %8 olarak bulundu.
Araştırmacılar, hesaplamalarında büyük ölçüde belirsizlik olduğunu, çünkü bu tür tahminlere girişen ilk bilim insanlarından bazılarının kendileri olduğunu belirtiyorlar.
Derleyen: Arda Yardımsever
