- “Cehenneme Açılan Kapı” olarak da bilinen Batagaika Krateri, hızla eriyen buzun oluşturduğu en büyük permafrost krateri olarak Sibirya’da yer alıyor.
- “Mega çöküntü” olarak adlandırılan bu fenomen, 1960’larda ormansızlaşmanın neden olduğu permafrost zayıflaması ve yer çökmesi nedeniyle ortaya çıkmıştı.
“Cehenneme Açılan Kapı” olarak da adlandırılan Batagaika Krateri, Rusya’nın Sibirya kentinde bulunan Dünya yüzeyindeki büyük bir yara izi. Dünyadaki en büyük permafrost krateri olarak anılan bu devasa çatlak, buzun erimesi ve permafrost olarak bilinen kalıcı buzun çözülmesi nedeniyle birkaç on yıl içinde hızla oluştu.
Saha Cumhuriyeti’nde Chersky Sıradağları arasında yer alan bu yarık; yoğun kuzey ormanlık alanlarıyla çevrili, 100 metre derinliğe ve yaklaşık 1 kilometre uzunluğa sahip. Bilim insanları, bu fenomeni “mega çöküntü” olarak adlandırıyorlar.
1960’larda ilk kez bildirilen bu olay, orman tahribatı ve insan etkinlikleri ile kalıcı donmuş toprağı tehlikeye düşürdü ve yer altındaki zeminin çökmesine yol açtı. Yılda 10 ila 30 metre oranındaki genişlemesi, toprak kohezyonundan sorumlu kalıcı donmuş toprağı zayıflatan daha sıcak yazlar ve daha kısa kışlar olarak kendini gösteren iklim değişikliğine bağlanıyor.
Kâşifler, yakın zamanda Batagaika mega çöküşüne girerek kraterin içinden olağanüstü görüntüler yakaladılar. Özellikle, Rusya’daki diğer bölgeler de artan sıcaklıklar nedeniyle alışılmadık jeolojik olaylara tanık oluyor.
2020’de Kuzeybatı Sibirya’da, yer altına metan gazının patlayıcı bir şekilde salınmasıyla tetiklenen devasa bir obruk ortaya çıktı.
Neyse ki Sibirya’daki bu tür obruklar ve çöküntüler, şimdiye kadar uzak ve ıssız bölgelerde meydana geldi. Ancak yerleşim yerlerinde meydana gelmeleri hâlinde hem insan hayatı hem de altyapı için ciddi tehditler oluşturabilirler.
Küresel olarak bazı bölgeler bu tür jeolojik bozulmalardan kurtulacak kadar şanslı olsa da 2021’de Hırvatistan’ın Zagreb yakınlarında obrukların ortaya çıkması gibi örnekler, insan yerleşimlerine yönelik potansiyel risklerin altını çiziyor.
Derleyen: Eliz Canyurt
