Nesli tükenmiş hayvanları geri getirme vizyonuyla hareket eden Colossal Biosciences şirketi, yünlü mamutları yeniden canlandırma hedefinde önemli bir adım attı. Şirket, bu iddialı projeye “Yünlü Fare” adını verdikleri, mamut benzeri özelliklere sahip genetiği değiştirilmiş fareler üreterek başladı.
Detaylar haberimizde…
Genetik Düzenleme ile Mamut Özellikleri Farelerde Canlandı
Colossal Biosciences, “Devasa Yünlü Fare” olarak adlandırılan bu fareleri, gen düzenlemesi tekniklerini kullanarak mamut benzeri özellikler kazandıracak şekilde tasarladı. Laboratuvar ortamında modifiye edilen bu fareler, tüylü ve altın rengi kürklere sahip olacak şekilde üretildi. Bu çalışma, şirketin daha büyük ölçekte gerçekleştirmeyi planladığı, Asya fillerini yünlü mamut atalarına daha çok benzetecek gen düzenleme çalışmalarının bir ön gösterimi niteliğinde.
Fare Genomunda Yapılan Değişiklikler
Farelerin genomları, normal laboratuvar farelerinden daha uzun, kıvırcık ve altın rengi bir kürke sahip olmaları için çeşitli noktalarda düzenlendi. Bazı farelerde, yağ asitlerinin metabolizmasında rol oynayan bir gen üzerinde de değişiklikler yapıldı. Bu değişiklik, hayvanların yağ depolama biçimini değiştirerek mamutlar ve Asya filleri arasındaki önemli bir farkı taklit etmeyi amaçladı. Genetiği değiştirilmiş farelerin farklı gruplarında, çoğunluğu saç tipiyle ilgili olan ve biri de yağ metabolizmasını kontrol eden yedi farklı gende düzenlemeler gerçekleştirildi.
Mamut Genleri Yerine Mamut Özellikleri Taklit Edildi
Mamutları geri getirme çalışmaları Yünlü Fare konusunda ilham verdi.
Bilim insanları, fare genetiğindeki değişikliklerin kürklerini nasıl etkilediği konusunda zaten kapsamlı bilgiye sahipler. Bu nedenle, Colossal bilim insanları, mamut DNA’sını doğrudan kullanmak yerine, bu değişiklikleri yeniden yarattılar. Colossal’ın baş bilim sorumlusu Beth Shapiro, “Mamut genlerini doğrudan bir fareye aktarmadık. Aralarında 200 milyon yıllık evrimsel bir farklılık var ve bu, bilimsel veya etik açıdan mantıklı değil” açıklamasında bulundu.
Mamutların Soğuğa Adaptasyon Genleri İncelendi
Fareler üzerinde iyi anlaşılan genlerin yanı sıra, Colossal bilim insanları, mamutların soğuğa adaptasyonunda önemli olduğu düşünülen üç geni belirlemek için eski mamut genomlarını da analiz ettiler. Bu genlerden ikisi saç tipini etkilerken, üçüncüsü yağ metabolizmasını düzenliyor. Araştırmacılar, farklı fare gruplarında çeşitli düzenleme kombinasyonlarını deneyerek, bazı farelerde kıvırcık kürk, bazılarında kıvırcık bıyık ve bazılarında da kabarık altın rengi tüyler elde ettiler. Bu deneyler, henüz hakem değerlendirmesinden geçmemiş ve bilimsel bir dergide yayınlanmamış bir ön baskı makalesinde detaylandırıldı.
“Yünlü Fareler Beklediğimizden Daha Sevimli”
Colossal’ın kurucu ortağı ve CEO’su Ben Lamm, “Bu fareler çok sevimli. Beklediğimizden çok daha sevimliler, bu da muhtemelen birinci nesil mamutlarımızın da en az onlar kadar sevimli olacağı anlamına geliyor” dedi. Lamm, yünlü farelerin Colossal ofislerindeki yaşam alanlarında, yünlü bir mamut oyuncağı eşliğinde ve karlı bir arka planda yaşarken çekilmiş bir fotoğrafını paylaştı. CEO, şirketin yünlü fareleri üretme veya satma niyetinde olmadığını da vurguladı.
Bilim Dünyasından Eleştiriler ve Sorular
New York’taki Buffalo Üniversitesi‘nde gelişim biyoloğu olan Vincent Lynch, Colossal deneyinin hangi gen düzenlemelerinin bir fareyi veya Asya filini gerçekten mamut benzeri yapmaya yeterli olduğu konusunda soruları gündeme getirdiğini belirtti. Colossal fareleri çoğu laboratuvar faresinden daha tüylü ve kıvırcık, ancak bu özellikler diğer farelerde de doğal olarak görülebiliyor. Lynch, “Bir Chow Chow bir Chihuahua’dan daha mı mamuta benziyor, yoksa sadece çok daha tüylü bir köpek mi?” sorusunu ortaya attı.
Mamut mu, Soğuğa Dayanıklı Fil mi?
Bu spektrumda nerede durulduğu, kısmen semantik, kısmen de genetik bir mesele. Colossal, soyu tükenmiş mamutlarından “soğuğa dayanıklı filler” olarak bahsediyor; bu, onların bir mamutun temel biyolojik özelliklerine sahip oldukları, ancak genetik olarak bir Asya filiyle neredeyse aynı oldukları anlamına geliyor. Lamm, şirketin soğuğa dayanıklı filler yaratmak için yaklaşık 85 geni hedeflediğini ve bu genlerin 25’ini düzenlemeyi denediğini ifade etti. Genleri düzenlenen farelerin, yağ metabolizması gibi daha az görünür özellikleri test etmek için faydalı olacağını belirtti.
Fare Deneyleri, Fil Deneyleri İçin Önemli Bir Adım
Fareler üzerinde yapılan deneyler, Colossal ekibinin gen düzenlemesi yapılmış hayvanlarının hayatta kalma oranını nasıl artıracağını bulmasına yardımcı olacak. Bilim insanları, yünlü farelerini üretmek için çoğunlukla döllenmiş fare yumurtalarını düzenlediler, ancak her döllenmiş yumurta gen düzenlemesi yapılmış bir fareye dönüşmüyor. Bazen düzenlemeler yanlışlıkla fare genomunun başka bir bölümünü bozuyor veya bazen düzenlenmiş blastosistler taşıyıcı bir fare annesine nakledildiğinde tutunamıyor. Bir deneyde, nakledilen blastositlerin yalnızca %11’i başarılı doğumlarla sonuçlandı.
Fillerle Çalışmak Daha Büyük Zorluklar İçeriyor
Shapiro, deneylerinin genel başarı oranının benzer çalışmalara kıyasla yüksek olduğunu ve doğan tüm farelerin tamamen sağlıklı olduğunu belirtti. Ancak, gen düzenlemeli yumurtaları canlı hayvanlara dönüştürmenin zorlukları filler söz konusu olduğunda daha da belirginleşecek. Lynch, gen düzenleme ve hücre yerleştirme için standart bilimsel süreçlerin çoğunun fare modelleri üzerinde geliştirildiğini ve diğer türlerde daha zor olabileceğini vurguladı. Ayrıca, fillerin 22 aylık gebeliklerinin de ek bir zorluk oluşturduğunu, bu da fillerle yapılan herhangi bir çalışmanın farelerle yapılan çalışmadan çok daha uzun süreceği anlamına geliyor.
Yünlü Mamutları Yeniden Yaratmak Değer mi?
Colossal’ın karşılaştığı zorlukların hiçbiri aşılmaz değil. Ancak, Lynch’in belirttiği gibi, asıl soru yünlü mamutu yeniden yaratmaya çalışmanın değip değmeyeceği. Colossal’ın nesli tükenmiş hayvanları yeniden canlandırma konusundaki temel argümanlarından biri, bu hayvanları taklit eden yaratıkları yeniden tanıtarak ekosistemlerin hayvanlar neslinin tükenmeden önceki haline geri dönmesine yardımcı olabilecekleri. Lynch, işlerin gerçekte bu şekilde yürüyeceğinin garantisi olmadığını söylüyor. “Bunun doğru olduğunu bilemezsiniz” dedi.
