Hapishane Üniforması Kanvas, Bir Çakmağın Tekerleği Cetvel Oldu!

Hapishanede Direniş: Htein Lin’in Yaratıcı Süreci ve Kullandığı Malzemeler

Birmanyalı sanatçı Htein Lin, Birmingham’daki Ikon Galerisi’nde açılan sergisinde, Myanmar rejimi tarafından tutuklandığı sırada hapishanede yarattığı resimlerle büyük ilgi topluyor.

Burmese ressam Htein Lin’in sanatı, Myanmar hapishanesindeki yıllarının izlerini taşıyor. Hapishanede, kanvas yerine hapishane üniformalarını, alet olarak ise şırıngalar, sabun blokları ve çakmaklargibi günlük malzemeleri kullandı.

Htein Lin, Myanmar’ın Shan eyaletindeki evinden, “Kanvasa, fırçaya ya da boyaya sahip değildim. Ama sanat yapmak zorundaydım,” diyor ve ekliyor “Hapishane gardiyanlarıyla arkadaş oldum, boyayı gizlice sokmak için malzeme arayarak her yerde malzeme toplamaya çalıştım.”

Hapishane üniforması, sanatçının kanvası haline gelirken, bir çakmağın tekerleği, cetveli oldu. Günlük objeleri sanat aracına dönüştüren Htein Lin, hapishanedeki koşullardan kaynaklı sınırlı malzemelerle bile yaratıcı olmayı başardı.

Escape Sergisi: Htein Lin’in Hapishanede Oluşturan Sanatı

Htein Lin’in Birmingham’daki Ikon Galerisi’nde yer alan ilk kapsamlı retrospektifi Escape sergisi, 1998’den 2004’e kadar Myanmar hapishanesinde kaldığı dönemde yaptığı hapishane resimlerinin etrafında şekilleniyor. Bu eserlerin adları, Lin’in hapishanede Uluslararası Kızılhaç tarafından kendisine atanan numaradan (000235) alındı. Sergi, sanatçının hapishaneye girmesinden önceki dönemi, altı yıl süren hapishane hayatını, yedi yılını İngiltere’de geçirdiği zamanı ve Myanmar’a dönüşünü kapsıyor.

Demir kapının önünde şarkılar, şiirler ve hikâyelerle kurulan iletişim

Birmingham’daki Ikon Galerisi’nde 000235 serisindeki öne çıkan parçalardan biri “Sitting at Iron Gate” (2002) adlı çalışma. Bu eser, hapishane yaşamının daraltıcı ve sınırlayıcı doğasını simgeleyen, birbirine bağlanmış kollar ve dönme desenleri içeriyor. Htein Lin, “Geceleyin hapishanenin demir kapısının önünde oturur, şarkılar, şiirler ve hikâyelerle birbirimizle iletişim kurardık. Bu, hayatta kalma sırrımız oldu,” diyor.

Parmak izinden portreler ve “Art Biology” (1999) gibi eserler de sergide yer alıyor. Bu eser, diş macunu tüpleri, tıbbi şişeler ve ilaç paketlerinin üst kısımlarını kullanarak yapılmış. Ayrıca, “A Show of Hands” serisi, eski siyasi tutukluların ellerinin alçı dökümleriyle yapılmış. Bu eser, sanatçının bir kaza sonrası kırık kolunu iyileştirmesinden ilham almış.

Htein Lin, “Toplumumuz kırıldı, siyasi tutuklular ise bu kırık toplumun gücü oldu – alçı bir el gibi, kırık kemikleri bir arada tutuyorlar,” açıklamasında bulundu.

“Sanatım Ülkemdeki Olanları Yansıtmalıydı”: Htein Lin’in Hapishanedeki Sanat Yolculuğu

“Her fırça darbesi bir riskti. Ama sanatımın, ülkemde olup biteni yansıtması gerektiğini biliyordum,” diye ekliyor. Hapishanedeki zamanında, yaklaşık 1.000 resim ve çizim üreten Htein Lin, bunların birçoğunu gizlice dışarıya çıkarmayı başardı. Bugün, 230 kadar eseri hayatta kalmış ve bunlar Amsterdam’daki Uluslararası Sosyal Tarih Enstitüsü’nde tutuluyor.

Htein Lin, Pasaport Engeli Nedeniyle Sergiye Katılamıyor

Birmingham’daki sergiye katılamayan Htein Lin, Myanmar’daki pasaport yenileme engeli nedeniyle sergiyi ziyaret edemiyor. 2022’de, eşi Vicky Bowman ile birlikte, askeri cunta tarafından yeni adreslerini kaydetmedikleri gerekçesiyle bir yıl hapis cezasına çarptırıldılar. Fakat 3 ay sonra serbest bırakıldılar, Bowman ise sınır dışı edildi. Htein Lin, Myanmar’da kalmak zorunda kaldı çünkü yetkililer pasaportunu yenilemeyi reddediyor. Çift, 2 yıldır ayrı yaşıyor.

Myanmar’daki Artan Siyasi Gerilim

Lin, Myanmar’daki durumu değerlendirirken, şu anda yaşanan çatışmanın önceki isyanlardan çok daha yoğun olduğunu belirtiyor. “Sanatımın çoğu, olan bitene tepki olarak ve ona yansıma olarak ortaya çıktı,” diyor. 2024 yılına ait son eserlerinden Fiery Hell, iç savaşın yarattığı yıkımı simgeliyor. Htein Lin, dünyadaki insanların bu krizi göz ardı ettiğini düşünüyor: “Dünya Myanmar’ı yanlış anlamıyor – dünya, Myanmar’a dikkat etmiyor.”

Sanatçı, sabırla beklemeyi öğrendiğini belirterek, “Bir gün pasaportumu geri alacağım. Bir gün, her şey değişecek,” diyor.

Sergi Bilgisi: Escape sergisi, 1 Haziran’a kadar Birmingham’daki Ikon Galerisi’nde ziyaret edilebilir.

Derleyen: Eda Azap Öztemel