Dosya: Çikolata Fiyatları, Kakao Krizi ve İklim Değişikliği

Batı Afrika’da Kakao Üretimi Neden Tehlikede?

Dünyadaki kakao üretiminin yaklaşık %70’i Batı Afrika’da gerçekleşiyor. Fildişi Sahili, Gana, Kamerun ve Nijerya gibi ülkeler, küresel çikolata endüstrisinin bel kemiğini oluşturuyor. Ancak iklim değişikliği, bu bölgedeki kakao ağaçlarını ciddi şekilde tehdit ediyor.

Climate Central tarafından yayınlanan bir rapora göre, 2023 yılında bu ülkelerdeki kakao üretim alanlarının üçte ikisinde sıcaklıklar, kakao ağaçlarının büyümesi için ideal olan 32°C’nin üzerine çıktı. Bu durum, bitkilerde su stresine yol açarak verimi düşürdü ve kaliteyi olumsuz etkiledi. Ayrıca, düzensiz yağışlar ve kuraklık, kakao üretimini daha da zorlaştırdı.

İklim Değişikliği ve Kakao Üretimi Arasındaki Bağlantı

İklim değişikliği, kakao üretimini doğrudan etkileyen birçok faktörü tetikliyor:

• Aşırı Sıcaklıklar: Kakao ağaçları, 32°C’nin üzerindeki sıcaklıklarda verimli bir şekilde büyüyemiyor. Bu sıcaklıklar, bitkilerin su kaybetmesine ve tohum kalitesinin düşmesine neden oluyor.
• Düzensiz Yağışlar: Kakao ağaçları, yüksek nem ve düzenli yağış ister. Ancak iklim değişikliği, yağış düzenini bozarak kuraklık ve sel gibi aşırı hava olaylarını artırıyor.
• Hastalıklar: Sıcak ve nemli koşullar, kakao ağaçlarında mantar hastalıklarının yayılmasını kolaylaştırıyor. Bu da üretimi daha da düşürüyor.

Çikolata Fiyatlarındaki Artışın Nedenleri

2023-2024 sezonunda küresel kakao üretimi %14 oranında azaldı. Bu düşüş, kakao fiyatlarının rekor seviyelere çıkmasına neden oldu. Örneğin, kakao fiyatları Aralık 2023’te bir önceki yıla göre %144 arttı. Bu artış, çikolata üreticilerinin maliyetlerini yükseltti ve bu maliyetler tüketicilere yansıdı.

Mary’s College of Maryland’den ekonomist Alla Semenova, “Üretici fiyatları yükseldiğinde, bu maliyetler tüketici fiyatlarına da yansıyor” diyor. Özellikle Sevgililer Günü gibi özel günlerde çikolata talebinin artması, fiyatları daha da yukarı çekiyor.

Chocolate Trading Co’nun verilerine göre kakao fiyatları 2024 yılı başından bu yana %90 artmış durumda.

Çiftçilerin Durumu: Kâr Değil, Kayıp

Kakao fiyatlarındaki artış, çiftçiler için beklenen bir kâr anlamına gelmiyor. Liberya’da kakao yetiştiren Josephine George Francis, “İklim değişikliği nedeniyle üretim maliyetleri arttı. Biz çiftçiler olarak bu fiyat artışlarından faydalanamıyoruz” diyor.

Batı Afrika’daki çiftçiler, artan sıcaklıklar ve düzensiz yağışlar nedeniyle üretimde ciddi kayıplar yaşıyor. Örneğin, Gana’da kakao yetiştiren Emmanuel Essah-Mensah, kuraklık nedeniyle ürünlerinin %60’ını kaybettiğini belirtiyor.

Çikolata Endüstrisi Nasıl Uyum Sağlıyor?

Çikolata üreticileri, artan maliyetlerle başa çıkmak için farklı stratejiler geliştiriyor. Mars ve Hershey gibi büyük şirketler, ürünlerindeki kakao miktarını azaltarak veya kakaosuz alternatifler sunarak maliyetleri düşürmeye çalışıyor. Ancak bu durum, tüketicilerin alışık olduğu lezzet ve kaliteden ödün verilmesine neden olabiliyor.

Gelecek İçin Endişeler

Uzmanlar, iklim değişikliğinin etkileri devam ettikçe kakao üretiminin daha da zorlaşacağını öngörüyor. Christian Aid’in raporuna göre, sera gazı emisyonlarının azaltılmaması durumunda çikolata tedariki ciddi risk altında olacak.

Kat Kramer, “Çikolata severler, şirketleri ve hükümetleri iklim değişikliğiyle mücadele etmeye zorlamalı. Aksi takdirde, çikolata gelecekte lüks bir ürün haline gelebilir” diyor.

Çikolata Üretiminde Önde Gelen Ülkeler

1. Amerika Birleşik Devletleri 🇺🇸
   • Dünyanın en büyük çikolata üreticilerinden biri.
   • Mars, Hershey’s, Mondelez (Cadbury) gibi dev markalar burada bulunuyor.
2. Almanya 🇩🇪
   • Avrupa’nın en büyük çikolata üreticisi.
   • Ritter Sport, Milka (Mondelez), Lindt gibi ünlü markalar burada üretim yapıyor.
3. İsviçre 🇨🇭
   • Çikolatanın kalitesiyle ünlü ülke.
   • Toblerone, Lindt gibi markalarıyla tanınıyor.
4. Belçika 🇧🇪
   • El yapımı ve gurme çikolatalarıyla ünlü.
   • Godiva, Neuhaus ve Leonidas gibi markalar burada üretim yapıyor.
5. Hollanda 🇳🇱
   • Kakao işleme konusunda lider ülkelerden biri.
   • Tony’s Chocolonely gibi etik çikolata markalarıyla biliniyor.
6. Fransa 🇫🇷
   • Çikolata sanatı ve gurme ürünleriyle ünlü.
   • Valrhona gibi kaliteli çikolata üreticileri burada bulunuyor.
7. İtalya 🇮🇹
   • Ferrero (Nutella, Kinder) gibi dünya çapında ünlü bir üreticiye sahip.
   • Venchi ve Perugina gibi markalar da önemli üreticiler arasında.
8. İngiltere 🇬🇧
   • Cadbury gibi dünyaca ünlü bir markaya sahip.
9. İspanya 🇪🇸
   • Çikolata sanayisi gelişmiş, özellikle sıcak çikolata kültürüyle ünlü.
10. Kanada 🇨🇦

• Nestlé ve Hershey’s’in büyük üretim tesislerine ev sahipliği yapıyor.

Çikolata üretimiyle ilgili en büyük insan hakları davaları

Bu davalar genellikle çocuk işçiliği, zorla çalıştırma ve etik dışı çalışma koşulları gibi konular etrafında şekilleniyor. Özellikle Batı Afrika’daki kakao tarlalarında yaşanan insan hakları ihlalleri, küresel çikolata endüstrisini sık sık hukuki ve etik tartışmaların merkezine oturtuyor.

Öne Çıkan İnsan Hakları Davaları

1️⃣ Nestlé ve Cargill Davası (ABD, 2021) – Çocuk İşçiliği

• Dava: Sekiz Mali vatandaşı, Nestlé ve Cargill’i, çocuk işçiliği ve zorla çalıştırmaya göz yummakla suçladı.
• İddia: Şirketlerin Batı Afrika’daki kakao tarlalarında çocuk işçi çalıştıran tedarikçilerle iş birliği yaptığı iddia edildi.
• Sonuç: 2021’de ABD Yüksek Mahkemesi, davanın ABD’de görülemeyeceğine karar vererek Nestlé ve Cargill lehine karar verdi. Ancak konu etik olarak tartışılmaya devam ediyor.

2️⃣ Hershey, Mars, Nestlé, Cargill, Barry Callebaut ve Mondelez Davası (ABD, 2021) – Çocuk İşçiliği

• Dava: International Rights Advocates (IRA), dünyanın en büyük çikolata şirketlerine karşı ABD’de dava açtı.
• İddia: Şirketlerin Batı Afrika’daki kakao tedarik zincirinde çocuk işçiliğini teşvik ettiği ve insan hakları ihlallerine yol açtığı ileri sürüldü.
• Sonuç: Mahkeme süreci devam ediyor. Ancak dava, çikolata endüstrisindeki etik sorunları gündeme getirdi

3️⃣ Nestlé ve Kitlesel Çocuk İşçiliği İddiaları (2015, İsviçre ve ABD)

• Dava: Nestlé, çocuk işçiliğine destek verdiği iddiasıyla hem İsviçre hem de ABD’de dava edildi.
• İddia: Kakao tedarik zincirindeki tarlalarda çocuk kaçırma, zorla çalıştırma ve kötü çalışma koşulları olduğu iddia edildi.
• Sonuç: Nestlé, doğrudan sorumlu olmadığını savundu ancak etik denetimleri artırmaya yönelik taahhütlerde bulundu.

4️⃣ Nestlé, Mars ve Hershey Boykotları (2010-2020) – Tüketici ve Aktivist Baskısı

• Dava: Resmi bir dava değil, ancak insan hakları aktivistleri ve tüketici grupları, bu büyük şirketlere karşı boykot çağrıları yaptı.
• İddia: Şirketlerin çocuk işçiliği ile üretilen kakaoyu satın aldığı ve tedarik zincirlerinde şeffaflık sağlamadığı öne sürüldü.
• Sonuç: Şirketler bazı reformlar yaptı, ancak sivil toplum kuruluşları bu reformların yetersiz olduğunu savunuyor.

Çözüm ve Güncel Durum

• Sertifikalı kakao tedariki artırılmaya çalışılıyor (Fairtrade, Rainforest Alliance vb.).
• Şirketler, çocuk işçiliğini sona erdirmek için taahhütler verse de uygulamada sorunlar devam ediyor.
• Avrupa Birliği ve ABD, zorla çalıştırılan ürünlerin ithalatını engelleyen yasalar üzerinde çalışıyor.

Bu davalar, çikolata endüstrisinin etik ve yasal sorumluluklarını gündeme getirerek küresel farkındalığı artırdı. Ancak sektör genelinde kalıcı çözümler için daha fazla denetim ve yaptırım gerekiyor.

Sonuç: Çikolata, İklim Değişikliğinin Yansıması

Çikolata fiyatlarındaki artış, iklim değişikliğinin gıda üretimi üzerindeki etkilerini gözler önüne seriyor. Kakao üretiminin sürdürülebilirliği için hem çiftçilerin hem de endüstrinin iklim değişikliğine uyum sağlaması gerekiyor. Aksi takdirde, çikolata gibi sevilen bir lezzet, gelecekte daha da pahalı ve erişilmez hale gelebilir.